Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 99


sig og veröld sína og endurspegla á þann hátt eigin sjálfsmynd. að gefa nemendum
tækifæri til að segja frá og túlka eigin myndverk virðist styðja þá skoðun Ricoueur
(1988) að frásagnarsjálf felist í að skapa eigin lífssögu með munnlegri frásögn. Sá
möguleiki er þó fyrir hendi að frásagnarsjálf geti orðið til án orða en líkt og Räsänen
(1998) heldur fram, „er erfitt að rannsaka hvernig yfirfærsla á sér stað í gegnum sjón-
ræna myndlíkingu“ (bls. 310).
Raddir nemendanna í rannsókninni segja okkur að kjarni þeirrar merkingar sem
gefur myndsköpun gildi felst í hinu listræna sköpunarferli. í sköpunarferlinu á sér
stað samtal milli listamannsins og viðfangsefnisins; íhugun, vangaveltur um mögu-
leika, val og samsetningu. Ungmennin koma skipulagi á hugsanir sínar og gera
reynslu/upplifanir sjáanlegar og um leið merkingarbærar, en hvorutveggja stuðlar
að mótun sjálfsmyndar. Þetta styður skoðun Bruner (1996) á mikilvægi þess að búa
yfir frásagnarfærni til þess að eiga auðveldara með að finna okkur stað í veröldinni
sem við hrærumst í, og rennir stoðum undir þá ályktun að myndsköpun geti aukið
líkur á slíkri færni ef frásögn af eigin myndverkum er hluti myndlistakennslu. Sköp-
unarferlið, þ.e. það að búa til verk, býr yfir margvíslegum tækifærum og það sem
fæst við að ganga í gegnum þetta ferli fæst kannski ekki á annan hátt. Þá er átt við
sjálfa athöfnina og afraksturinn ásamt því sérstæða sambandi sem er þar á milli. Kati
Rantala (1997) fullyrðir að „þegar listaverki er lokið, er listamaðurinn sá hinn sami
og áður en þó annar en sá sem málaði myndina“ (bls. 224). Rannsókn Rantala (1997,
1998) á finnskum ungmennum sem stunduðu nám í myndlist, í sérstökum myndlista-
skóla, utan reglulegrar skólagöngu, gefur líkar niðurstöður. útkoman er ekki aðeins
myndverkið heldur einnig það sem gerist; myndverkið þróast sem frásögn og ef til
vill mætti segja að ímynd þess að vera gerandi og bera ábyrgð á eigin myndsköpun
fæðist í ferlinu. Þar með er hægt að segja að afrakstur hins listræna ferlis sé að vissu
leyti þetta sjálf sem er gerandi með því að eiga frumkvæði og framkvæma.
að skapa veitir sjálfstraust og nemendur upplifa sig sem sjálfstæða gerendur. Það
hefur í för með sér ánægju og öryggi að ná árangri en jafnframt virðast ungmennin
óhrædd við að horfast í augu við mistök því mistökin eru aldrei algjör. Það má læra af
þeim og gera betur næst en það felst í eðli sköpunarferlisins að sjá fyrir og vinna út frá
því sem komið er og verkið er þeim sífelld áskorun. Þau eru meðvituð um eigin ætlun-
arverk og það er þeirra val og þeirra tilfinning fyrir því hvort árangur hefur náðst sem
skiptir máli. Þekking á tungumáli myndlistarinnar er nauðsynleg nemendum eins og
kom fram í viðtölum. Án þeirrar þekkingar geta nemendur ekki treyst á eigin dóm-
greind og sjálfsmat. Myndlistakennsla færir nemendum áþreifanlega getu og stuðlar
jafnframt að persónulegum verðmætum; að vera góður í einhverju. Þetta kemur fram
í rannsókn Rantala og Lethonen (2001) á hvunndagsfagurfræði.
Sjálfsskilningur byggður á myndsköpun getur undirstrikað sérstöðu sérhvers sjálfs,
m.ö.o. það hversu einstakt sjálf okkar er eða hið einstæða í sjálfsmynd okkar. Räsänen
(1998) telur að sjálfsskilningur ungmenna aukist við að tengja atburði úr daglegu lífi
sínu þeirri veröld sem þau hafa sett fram í myndverkum sínum. Dæmi um þetta má
sjá í samtölunum við Karl, auði, Helgu og Nóa. Þegar ungmennin lýsa með orðum
myndrænum frásögnum sínum og tengja þær daglegu lífi sínu og/eða jafnvel öðrum
RÓSA K R I S T Í n J ú L Í US D ÓT T I R