Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 34

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 34
34 hins vegar af hættunni við að reyna að bæla réttmæta reiði vegna þess að það auki líkamlega spennu og blóðþrýsting að reyna að kveða slíkar tilfinningar í kútinn í hita leiks (1995, bls. 59 og 171). Með öðrum orðum: Reiði er aðeins viðunandi ef hún er hreint röklegt viðbragð, laust við tilfinningar, eða ef lífeðlisfræðilegi fórnarkostnaður- inn við að reyna að milda hana er meiri en ávinningurinn. Hvergi vottar fyrir kenn- ingu aristótelesar um nauðsynina á að herða á of mildri reiði þegar það er siðferðil­eg­a viðeigandi. Goleman áréttar þetta enn í síðari verkum sínum. Þar er okkur tjáð að „neikvæðar“ tilfinningar „geri fólk ófært til vinnu“ og „rýri tilfinningagreind“ og við minnt með velþóknun á hið búddíska viðhorf að „þjakandi“ tilfinningar veikli okkur heilsufarslega en „nærandi“ tilfinningar styrki okkur (1997, bls. 34). afstaða höfunda L til þessa efnis er nokkuð tvíbent. Þeir fylgja Goleman í að hvetja til skapstillingar og þess að börn læri að ala á „jákvæðum viðhorfum“ í eigin garð og annarra. Þau eigi þannig að venja sig af óæskilegum hugsunum og viðbrögðum með jákvæðu „sjálfstali“ (L, bls. 11, 49, 60–61 og 78). Síðar í L skilur þó sem betur fer leiðir með höfundunum og Goleman er þeir árétta að reiðitilfinning geti átt rétt á sér þegar hún beinist að réttri persónu: á viðeigandi stað og stund (L, bls. 78–79). L vinnur þannig í raun betur úr upphafsorðum tilfinningagreindarbókar Golemans en Goleman sjálfur. Engu að síður hefði ég kosið að skýrar og afdráttarlausar væri hnykkt á þeim aristótelísku sannindum að tilfinningakennsla, til dæmis um reiði, geti fullt eins falist í því að espa of veikar tilfinningar – vekja tilfinningaleg dauðyfli af svefni – og að sefa of sterkar (sjá Kristján Kristjánsson, 2005). f) Áhrif á sjál­fið. Goleman fullyrðir að rannsóknir á tilfinningagreind leiði til ákveð- inna vísinda: „sjálfsvísinda“. Hvað felst í þeim? Jú, annars vegar „sjálfsvitund“ eða „sjálfsþekking“ þar sem maður lærir að bera kennsl á eigin tilfinningar; hins vegar „sjálfstjórn“ eða „sjálfsagi“ þar sem maður lærir að sefa eða eyða neikvæðu tilfinn- ingunum, fresta fullnægingu langana og láta skynsemina ráða (1995, bls. 268 og 285). v­ald á sjálfinu leiðir svo af sér jákvæða sjálfsmynd sem er mælikvarði á tilfinninga- greind (sjá d) hér að framan). Goleman virðist ekki gera sér grein fyrir því að hann er hér að miklu leyti að endur- vekja hina platónsku hugmynd (sem aristóteles og Goleman sjálfur hafa keppst við að andæfa) um að tilfinningar okkar séu rúnar viti og þurfi stöðugt vegsögn kaldrar skynsemi. aristóteles viðurkennir að vísu að þolgæði og sjálfsagi séu illskásti kost- urinn þegar annars sé ekki völ; en í tilfinningauppeldi eigi ekki að stefna að slíku heldur því að tilfinningarnar sjálfar séu svo þrungnar af skynsemi að þær þurfi engr- ar ytri leiðsagnar við (1995, I, bls. 277; II, bls. 122–124 [1109a33–35; 1150a9–37]). Sjálf hins dygðuga manns er ekki klofið og sjálfu sér sundurþykkt heldur heilt og óskipt: Tilfinningar hans og vitsmunir eru eitt. Ef hægt er að tala um að einhver „sjálfsvís- indi“ leiði af tilfinningakenningu aristótelesar þá eru það vísindi sjál­fsvirðing­arinnar: Hinn dygðugi maður temur sér tilfinningahneigðir sem lúta innri stjórn og stuðla að siðferðilegri sjálfsvirðingu hans. Það er meðal annars ástæðan fyrir því að geðlausi maðurinn (sem kann ekki að reiðast) hefur ekki í raun til að bera tilfinningadygðina geðprýði: Hann er ekki nógu vandur að virðingu sinni til að reiðast þegar við á. Höfundar L eyða miklu rými í sjálfsvísindi í anda Golemans og reka sig á sömu L Í FS LE IKn I oG T I L F InnInGAGRE InD
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.