Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 49

4
við allt nám byggi hver einstaklingur á sinni fyrri reynslu og þekkingu og að umhverf-
ið hafi mikil áhrif á hvernig hann vinnur úr þeirri þekkingu sem hann aflar sér hefur
lengi fylgt mér þó ég hafi ekki getað skilgreint þetta sjónarhorn mitt með orðum fyrr
en ég kynntist skrifum um það.
Þegar ég fór að reyna að greina hvernig viðhorf mitt hafði mótast áttaði ég mig á því
að ég gat rakið það allt aftur til eigin skólagöngu. í kennarastarfinu hef ég getað leitað
í þá reynslu og nýtt mér hana við að móta starf mitt og kynni mín af hugsmíðikenn-
ingum tel ég að hafi hjálpað mér til að greina þessa þróun. Þetta hefur ekki alltaf verið
auðvelt en þegar ég fór að lesa um þær rannsóknir sem ég hef greint frá fannst mér
ég fá í hendur verkfæri til að hjálpa mér í þessari viðleitni minni. Mér fannst ég verða
frjálsari að því að trúa á að nemendur mínir byggju yfir reynslu og þekkingu sem þeir
gætu nýtt sér til að vinna úr því sem ég bar á borð fyrir þá. Ég styrktist í að móta áfram
vinnubrögð mín og fékk hjálp við að skilja betur hugsun nemenda minna og samspil
einstaklinganna í kennslustofunni, bæði samspil mitt við nemendur og samspil þeirra
innbyrðis. Til þess að gera mér betur grein fyrir á hverju hugsmíðikenningar byggjast
leitaði ég í smiðju manna sem um þær hafa skrifað. Það sem einna mest áhrif hafði á
mig voru skrif austurríska sálfræðingsins Ernest von Glasersfeld. Ég ætla því að gera
hér grein fyrir því helsta í skrifum hans sem hafði mótandi áhrif á viðhorf mitt.
að mati Glasersfelds (1995) er mikill munur á þjálfun og kennslu. Hann vísar til
Kants sem sagði að hundar og hestar væru þjálfaðir og það væri líka hægt að þjálfa
fólk. En þjálfun hefði lítið að segja, það sem mestu máli skipti væri að börn lærðu
að hugsa. Hann vísar einnig til rannsókna í sálfræði og taugafræði sem sýna að eðli
mannsins er ekki hægt að skýra nema að takmörkuðu leyti sem sjálfráð viðbrögð við
áreiti. Utanbókarnám er að hans mati gagnslaust og hjálpar nemandanum ekki til að
fá þá yfirsýn sem margir hafa viljað halda fram. Það að kunna utanbókar að 12·12=144
hjálpar nemandanum ekki við að finna út hvað 13 ·12 er mikið nema að hann hafi skiln-
ing á tugakerfinu og geti því fundið út að það er tólf meira en 144.
Glasersfeld ræðir einnig um innri og ytri umbun. að hans mati hvetur ytri umbun
ekki til skilnings. Þar vísar hann aftur til Kants sem sagði að ef barni væri refsað þegar
það gerði rangt og umbunað þegar það gerði rétt, myndi það aðeins gera það sem rétt
væri til að fá jákvæð viðbrögð. Innri umbun fæst af jákvæðri reynslu af að takast á við
verkefni sem maður hefur leyst vel af hendi. Hann telur að vinna við þrautir geti veitt
slíka jákvæða umbun. Þegar nemandinn sigrast á verkefni sem hann hefur þurft að
glíma við veitir það honum gleði. Slík reynsla er líkleg til að verða honum hvati til að
takast á við önnur verkefni af sama toga.
Glasersfeld telur að kennarar vanmeti oft þátt tungumálsins. Ef nemandi skilur
ekki það sem fjallað er um í kennslunni er hann álitinn eiga við einhvers konar náms-
erfiðleika að stríða. Orsakanna er þó oftar en ekki að leita í því að hann skilur ekki
það sem um er rætt á sama hátt og kennarinn. Samræður eru veigamikill þáttur í hug-
takamynduninni. Það er nauðsynlegur hluti af ígrunduninni um það sem nemandinn
er að tileinka sér að ræða um það við aðra. v­ið það að nota hugtök í samræðum við
aðra dýpkar sýnin á merkingu þeirra og það veitir líka innsýn í hugmyndir annarra
um efnið. v­iðfangsefni sem hægt er að nálgast á marga vegu og fela í sér eitthvað sem
JÓnÍnA VALA KRISTInSDÓTTIR