Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 35

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Blaðsíða 35
3 þúfur og hann, ef ekki fleiri. Mikið er lagt upp úr „sjálfstrausti“ sem sé „kjarninn í allri lífsleikni“ og tengist bæði „sjálfsþekkingu“ og „sjálfsstjórn og sjálfsaga sterkum bönd- um“. Sjálfstraust „einkennist af tilfinningu fyrir því að geta áorkað hlutunum og eiga velgengni og hamingju skilið“. „Sjál­fsímynd verður al­drei of g­óð“ (skáletrun höfunda L) og við „þurfum að kenna börnum að vera sátt við þá ímynd sem þau hafa af sjálfum sér“.„Sjálfsvirðing“ skal kennd með því að kenna „börnum okkar að hugsa um kosti sína og góðar hliðar, sættast við sjálf sig eins og þau eru“ (L, bls. 10–11, 43, 47–49 og 53). Um þessar staðhæfingar allar mætti skrifa heila bók. í fyrsta lagi ruglast höfundar á (sálrænu) sjálfsáliti og (siðferðilegri) sjálfsvirðingu. Þessir þættir eru oft taldir í samein- ingu skapa sjálfs(í)mynd einstaklings en halda ber þeim aðskildum enda hvor sinnar náttúru (sjá Sachs, 1981). Höfundar L virðast hins vegar setja samasemmerki milli sjálfsímyndar og sjálfsálits. í öðru lagi er ankannalegt að lesa að sjálfsvirðing felist í að sætta sig við mann sjálfan eins og maður er; þvert á móti hlýtur efling sjálfsvirð- ingar að felast í því að breyta sjálfum sér í þá átt sem maður vill fara (nema maður sé fullkominn fyrir – sem við skulum varla gera ráð fyrir að nemendur í lífsleikni séu). í þriðja lagi vekur undrun að sjálfsímynd verði aldrei of góð. Hvað um óraunhæfa sjálfsímynd eða jákvæða sjálfsímynd hins siðferðilega forherta? í fjórða lagi hníga þessi ummæli að sama ósi og áhersla Golemans á að temja verði heitar tilfinningar og ástríður með sjálfsaga; en einn bakfiskur vitsmunakenningarinnar um tilfinningar – hugarfósturs aristótelesar sem Goleman þykist vinna úr – er einmitt að útrýma nauðsyninni fyrir slíka platónska sjálfslöggæslu (sjá Kristján Kristjánsson, 2005). Þetta eru allt heimspekilegar mótbárur; en í fimmta lagi má minna á hrein sálfræðileg and- mæli gegn kenningunni um að sterkt sjálfsálit og sjálfstraust sé kjarni velgengni og heilbrigðs lífernis einstaklinga. ítrekaðar rannsóknir hafa ekki leitt neitt slíkt samband í ljós; þvert á móti eykur sterkt sjálfsálit líkur á alls kyns áhættuhegðun ungs fólks, svo sem drykkju, reykingum og óábyrgri kynhegðun. Fylgnin sem fundist hefur milli jákvæðrar sjálfsímyndar og námsárangurs virðist líka skýrast af því að hið síðara efli hið fyrra fremur en öfugt (sjá Swann, 1996; Baumeister, Campbell, Krueger og v­ohs, 2003). Miklu trúlegra er raunar, að mínum dómi, að samband sé milli velgengni og dygða, eins og aristóteles hélt fram. g­) Viðhorf t­il­ ág­reining­s. Goleman gerir mikið úr gildi tilfinningagreindar við að jafna ágreining og miðla málum. Ein tilfinning manns sjálfs getur rekist á aðra; tilfinningar okkar geta í heild rekist á tilfinningar annarra. Rétta leiðin til að leysa slíkan ágreining er málamiðlun. Goleman fullyrðir jafnvel að ef aristóteles væri á lífi nú tæki hann í sama streng (1995, bls. 268–269). Það stendur heima að aristóteles kenndi okkur leiðir til að leysa úr ágreiningi skoðana (sjá t.d. Irwin, 1990). Markmið þeirra leiða var hins vegar ekki málamiðlunin sem slík heldur það að komast að réttri (sannri) niðurstöðu. Spyrja má hvort ágreiningur sé almennt af hinu illa: Er hann ekki drifkraftur lýðræð- islegs samfélags, uppspretta þekkingar og hugmynda? Um tilfinningalegan ágreining má líka spyrja hvort hann sé alltaf merki þess að eitthvað sé að. Þekktur barnasál- fræðingur heldur því fram að það sé órækt þroskamerki þegar börn átta sig á því (venjulega á aldrinum 8–10 ára) að sams konar aðstæður geti framkallað tvenns konar KRISTJÁn KRISTJÁnSSon
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.