Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 35

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 35
3 þúfur og hann, ef ekki fleiri. Mikið er lagt upp úr „sjálfstrausti“ sem sé „kjarninn í allri lífsleikni“ og tengist bæði „sjálfsþekkingu“ og „sjálfsstjórn og sjálfsaga sterkum bönd- um“. Sjálfstraust „einkennist af tilfinningu fyrir því að geta áorkað hlutunum og eiga velgengni og hamingju skilið“. „Sjál­fsímynd verður al­drei of g­óð“ (skáletrun höfunda L) og við „þurfum að kenna börnum að vera sátt við þá ímynd sem þau hafa af sjálfum sér“.„Sjálfsvirðing“ skal kennd með því að kenna „börnum okkar að hugsa um kosti sína og góðar hliðar, sættast við sjálf sig eins og þau eru“ (L, bls. 10–11, 43, 47–49 og 53). Um þessar staðhæfingar allar mætti skrifa heila bók. í fyrsta lagi ruglast höfundar á (sálrænu) sjálfsáliti og (siðferðilegri) sjálfsvirðingu. Þessir þættir eru oft taldir í samein- ingu skapa sjálfs(í)mynd einstaklings en halda ber þeim aðskildum enda hvor sinnar náttúru (sjá Sachs, 1981). Höfundar L virðast hins vegar setja samasemmerki milli sjálfsímyndar og sjálfsálits. í öðru lagi er ankannalegt að lesa að sjálfsvirðing felist í að sætta sig við mann sjálfan eins og maður er; þvert á móti hlýtur efling sjálfsvirð- ingar að felast í því að breyta sjálfum sér í þá átt sem maður vill fara (nema maður sé fullkominn fyrir – sem við skulum varla gera ráð fyrir að nemendur í lífsleikni séu). í þriðja lagi vekur undrun að sjálfsímynd verði aldrei of góð. Hvað um óraunhæfa sjálfsímynd eða jákvæða sjálfsímynd hins siðferðilega forherta? í fjórða lagi hníga þessi ummæli að sama ósi og áhersla Golemans á að temja verði heitar tilfinningar og ástríður með sjálfsaga; en einn bakfiskur vitsmunakenningarinnar um tilfinningar – hugarfósturs aristótelesar sem Goleman þykist vinna úr – er einmitt að útrýma nauðsyninni fyrir slíka platónska sjálfslöggæslu (sjá Kristján Kristjánsson, 2005). Þetta eru allt heimspekilegar mótbárur; en í fimmta lagi má minna á hrein sálfræðileg and- mæli gegn kenningunni um að sterkt sjálfsálit og sjálfstraust sé kjarni velgengni og heilbrigðs lífernis einstaklinga. ítrekaðar rannsóknir hafa ekki leitt neitt slíkt samband í ljós; þvert á móti eykur sterkt sjálfsálit líkur á alls kyns áhættuhegðun ungs fólks, svo sem drykkju, reykingum og óábyrgri kynhegðun. Fylgnin sem fundist hefur milli jákvæðrar sjálfsímyndar og námsárangurs virðist líka skýrast af því að hið síðara efli hið fyrra fremur en öfugt (sjá Swann, 1996; Baumeister, Campbell, Krueger og v­ohs, 2003). Miklu trúlegra er raunar, að mínum dómi, að samband sé milli velgengni og dygða, eins og aristóteles hélt fram. g­) Viðhorf t­il­ ág­reining­s. Goleman gerir mikið úr gildi tilfinningagreindar við að jafna ágreining og miðla málum. Ein tilfinning manns sjálfs getur rekist á aðra; tilfinningar okkar geta í heild rekist á tilfinningar annarra. Rétta leiðin til að leysa slíkan ágreining er málamiðlun. Goleman fullyrðir jafnvel að ef aristóteles væri á lífi nú tæki hann í sama streng (1995, bls. 268–269). Það stendur heima að aristóteles kenndi okkur leiðir til að leysa úr ágreiningi skoðana (sjá t.d. Irwin, 1990). Markmið þeirra leiða var hins vegar ekki málamiðlunin sem slík heldur það að komast að réttri (sannri) niðurstöðu. Spyrja má hvort ágreiningur sé almennt af hinu illa: Er hann ekki drifkraftur lýðræð- islegs samfélags, uppspretta þekkingar og hugmynda? Um tilfinningalegan ágreining má líka spyrja hvort hann sé alltaf merki þess að eitthvað sé að. Þekktur barnasál- fræðingur heldur því fram að það sé órækt þroskamerki þegar börn átta sig á því (venjulega á aldrinum 8–10 ára) að sams konar aðstæður geti framkallað tvenns konar KRISTJÁn KRISTJÁnSSon
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.