Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Page 33

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Page 33
33 réttum ástæðum (1995, I, bls. 266 [1106b20–25]). Mælikvarðinn á árangur er siðferðileg- ur og hlutlægur, ekki sálrænn og huglægur. Því miður hjúfra höfundar L sig hér að Goleman fremur en aristótelesi. Þeir hamra þannig á því að lífsleikni eigi ekki að kenna nemendum „réttar“ skoðanir á málefnum eða móta slíkar skoðanir: ekki þröngva upp á þá skoðunum eða leiðrétta þær þótt okkur þyki þær rangar (L, bls. 9 og 65). Þetta er því furðulegri kenning hjá höfundum L en Goleman þar sem L er beinlínis ætlað að vera handbók í námsgrein sem meðal annars á að kenna um réttlæti, sanngirni og andleg verðmæti. Hvað skal segja við nemanda sem hefur tamið sér meinfýsi sem tilfinningahneigð (hneigð sem byggist á þeirri skoðun að gott sé að annar njóti óverðskuldaðs óláns): að hún sé í lagi ef honum líður vel með hana? Eða við nemanda sem finnst í lagi að leggja annan í einelti ef sá síðarnefndi er aulalegur eða úr sveit? Á að samþykkja sjónarmið hans eða að minnsta kosti láta hjá líða að leiðrétta það? Sé sú afstaða tekin virðist lífsleikni allt eins geta fest í sessi „mannkostalægðirnar“, er séra Hallgrímur orti um, sem mannkosti. Ef til vill – og vonandi – eiga höfundar L eingöngu við það að lífsleiknikennarinn eigi ekki að kenna réttar tilfinningaskoðanir með beinni aðferð eða ítroðslu heldur láta þær síast inn í nemendur með umræðum og íhugun. Því geta flestir verið sammála nú á dögum; en sá skilningur er alls ekki nógu ljós af lestri L. Miklu nær virðist að líta á ofangreind ummæli úr L sem ávísun á siðferðilega sjálfdæmishyggju (e. subjectivism) og ég fæ ekki séð að nokkur lífsleiknikennari fái notið sín með djöful þeirrar hyggju í dragi. e) Gil­dissvið. alsiða er að skipta tilfinningum í neikvæðar og jákvæðar. Sú skipting er á margan hátt villandi þar sem með henni er slegið í einn bálk ýmsum ólíkum merk- ingum hugtakanna jákvæður og neikvæður. Tilfinningin meinfýsi metur ákveðið ástand (óverðskuldað ólán) jákvætt og framkallar jákvæða líðan hjá þeim sem kennir hennar en er vitaskuld siðferðilega neikvæð; ást metur ástand jákvætt og þykir yfirleitt sið- ferðilega jákvæð en getur oft verið sársaukafull fyrir hinn elskandi; hluttekning vek- ur neikvæða (sársaukafulla) kennd og metur ástand mála neikvætt en er siðferðilega jákvæð (sjá nánar hjá Kristjáni Kristjánssyni, 2006a, bls. 23–35). Einn höfuðkosturinn við tilfinningakenningu aristótelesar er sá að hann blæs á muninn á neikvæðum og jákvæðum tilfinningum. Hann myndi naumast botna í þeirri algengu hugmynd nú- tímans að gott væri fyrir fólk að losa sig alveg við „neikvæðar“ tilfinningar, svo sem reiði. Þvert á móti bendir aristóteles á að allflestar tilfinningar geti verið viðeigandi við tilteknar aðstæður, þeirra á meðal reiði: þegar reiðst sé þeim sem skyldi og ekki meira né minna en skyldi. Reiði myndar þá gullið meðalhóf milli geðvonsku og geð- leysis (1995, I, bls. 356–359 [1125b26–1126b10]). Það lofar vissulega góðu, frá aristótelískum sjónarhóli, að Goleman skuli hefja bók sína með tilvitnun í aristóteles um að enginn vandi sé að reiðast; vandinn felist í að reiðast þeim sem skyldi, að réttu marki, af réttu tilefni og svo sem skyldi (1995, bls. ix). Hann gruggar þó fljótt lækinn, því í bókinni er fátt eitt sagt um rétta reiði en þeim mun meira um nauðsynina á að „sefa reiði“,„slá á reiði“ og „skakka [reiði]leik- inn“ (1995, bls. 62–63). Neikvæðar tilfinningar eru „skaðlegar“ og jafnvel „banvænar“ en jákvæðar tilfinningar stuðla að heilbrigði (1995, bls. 168–177). Einu dæmin sem Goleman tekur um kosti reiði eru annars vegar af „yfirvegaðri“ og „kaldri“ reiði og KRISTJÁn KRISTJÁnSSon
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.