Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Side 37

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Side 37
37 kröfum sem henni hafi ekki verið settar. Svarið við þessu er tvíþætt. í fyrsta lagi er það rangt að ekki megi gera slíka kröfu á hendur tilfinningagreindinni. Þegar tilfinn- ingagreind og ræktun hennar eru gerð að sjálfri uppistöðunni í námsgrein, svo sem lífsleikninni íslensku, sem meðal annars er ætlað að byggja upp siðvit, virðingu og réttlætiskennd, er það varla ósanngjörn krafa að skýrt sé hvernig tilfinningagreindin sinni þessum siðferðilegu markmiðum. í öðru lagi fer því svo fjarri að talsmenn til- finningagreindar hafi aldrei ætlað henni að byggja upp siðferðilegan styrk að þessu er í raun þveröfugt farið. Upphafsrit Golemans er þannig gegnsósa af siðferðilegum markmiðum. Handan tilfinningagreindar, segir hann, gnæfa siðferðileg úrlausnarefni sem aukin tilfinningaleg færni getur hjálpað okkur að leysa; enda fjölgar sífellt sönn- unum fyrir því að siðferðileg grunnafstaða okkar til lífsins eigi rót í tilfinningalegum þáttum (1995, bls. xii). Lausnarorð Golemans um samband tilfinninga og siðferðis er samkennd (e. empathy). „Sjálfsvísindi“ tilfinningagreindar leiða til tilfinningarinnar samkenndar og sam- kennd elur af sér umhyggju, fórnfýsi og hluttekningu. Goleman skilur hér samkennd sem hæfileikann til að setja sig í annarra spor og skynja líðan þeirra (1995, bls. xii, 96–99, 104–106 og 285). Það sem Goleman yfirsést hrapallega er að samkennd er ekki einu sinni tilfinning, hvað þá endilega siðleg tilfinning. Samkennd er ákveðin sálræn færni til að skipta um sjónarhorn, frá „mér“ til „hans“ eða „hennar“. Þessi færni er að vísu forsenda siðlegra tilfinninga, svo sem hluttekningar, en hún er líka forsenda ósið- legra tilfinninga á borð við meinfýsi: Maður getur ekki hlakkað yfir óverðskulduðum óförum annarra nema geta fyrst sett sig í spor þeirra til að vita hvernig þeim líður (og svo glaðst yfir því hvað þeim líður illa). Jafnvel þótt það stæði heima að tilfinninga- greind leiddi af sér hæfnina til samkenndar haggaði það því engu um þá niðurstöðu að tilfinningagreindina skorti, sem slíka, siðferðilega dýpt. Mergurinn málsins þar er sá að Goleman setur engin skilyrði um siðl­eg­t­ innt­ak tilfinninga hins tilfinningagreinda manns. Á höfundum L er að skilja í upphafi að tilfinningagreindarhugmyndin verði tengd siðferðilegum markmiðum svo sem manngildi og réttlætiskennd, eins og námskráin kveður á um (L, bls. 8). Þeir fylgja og Goleman í að gera samkennd hér að lykilhugtaki sínu. En í L er „samkennd“ skilgreind mun víðar en viðtekið er, þannig að hún nær ekki aðeins yfir hæfileikann til að setja sig í annarra spor heldur líka dygðir á borð við samúð, umburðarlyndi, hjálpsemi og óeigingirni (L, bls. 94). Þessar dygðir eru að sönnu verðug markmið lífsleiknikennslu en allsendis er óljóst í L hvernig þær teng- ist samkennd, hvernig þær spretti nauðsynlega af tilfinningagreind og hvernig megi rækta þær á kerfisbundinn hátt, sérstaklega í ljósi þess að bannað er að „leiðrétta“ skoðanir nemandans og sjálfsímynd hans – að því er virðist óháð siðferðilegu inntaki – „verður al­drei of g­óð“ (sjá d) og f) í síðasta hluta). Önnur andmælin gegn máli mínu væru þau að félagsþroska- og tilfinninganám snúist ekki einvörðungu um hugmyndina um tilfinningagreind; yfirleitt sé gert ráð fyrir að innan vébanda slíks náms fari líka fram dygðakennsla. Þetta er rétt að vissu marki. í útbreiddustu handbókinni um félagsþroska- og tilfinninganám vestanhafs er í upphafi vitnað bæði í skapgerðarmótandann Lickona og tilfinningagreindar- KRISTJÁn KRISTJÁnSSon
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.