Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 37

Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Síða 37
37 kröfum sem henni hafi ekki verið settar. Svarið við þessu er tvíþætt. í fyrsta lagi er það rangt að ekki megi gera slíka kröfu á hendur tilfinningagreindinni. Þegar tilfinn- ingagreind og ræktun hennar eru gerð að sjálfri uppistöðunni í námsgrein, svo sem lífsleikninni íslensku, sem meðal annars er ætlað að byggja upp siðvit, virðingu og réttlætiskennd, er það varla ósanngjörn krafa að skýrt sé hvernig tilfinningagreindin sinni þessum siðferðilegu markmiðum. í öðru lagi fer því svo fjarri að talsmenn til- finningagreindar hafi aldrei ætlað henni að byggja upp siðferðilegan styrk að þessu er í raun þveröfugt farið. Upphafsrit Golemans er þannig gegnsósa af siðferðilegum markmiðum. Handan tilfinningagreindar, segir hann, gnæfa siðferðileg úrlausnarefni sem aukin tilfinningaleg færni getur hjálpað okkur að leysa; enda fjölgar sífellt sönn- unum fyrir því að siðferðileg grunnafstaða okkar til lífsins eigi rót í tilfinningalegum þáttum (1995, bls. xii). Lausnarorð Golemans um samband tilfinninga og siðferðis er samkennd (e. empathy). „Sjálfsvísindi“ tilfinningagreindar leiða til tilfinningarinnar samkenndar og sam- kennd elur af sér umhyggju, fórnfýsi og hluttekningu. Goleman skilur hér samkennd sem hæfileikann til að setja sig í annarra spor og skynja líðan þeirra (1995, bls. xii, 96–99, 104–106 og 285). Það sem Goleman yfirsést hrapallega er að samkennd er ekki einu sinni tilfinning, hvað þá endilega siðleg tilfinning. Samkennd er ákveðin sálræn færni til að skipta um sjónarhorn, frá „mér“ til „hans“ eða „hennar“. Þessi færni er að vísu forsenda siðlegra tilfinninga, svo sem hluttekningar, en hún er líka forsenda ósið- legra tilfinninga á borð við meinfýsi: Maður getur ekki hlakkað yfir óverðskulduðum óförum annarra nema geta fyrst sett sig í spor þeirra til að vita hvernig þeim líður (og svo glaðst yfir því hvað þeim líður illa). Jafnvel þótt það stæði heima að tilfinninga- greind leiddi af sér hæfnina til samkenndar haggaði það því engu um þá niðurstöðu að tilfinningagreindina skorti, sem slíka, siðferðilega dýpt. Mergurinn málsins þar er sá að Goleman setur engin skilyrði um siðl­eg­t­ innt­ak tilfinninga hins tilfinningagreinda manns. Á höfundum L er að skilja í upphafi að tilfinningagreindarhugmyndin verði tengd siðferðilegum markmiðum svo sem manngildi og réttlætiskennd, eins og námskráin kveður á um (L, bls. 8). Þeir fylgja og Goleman í að gera samkennd hér að lykilhugtaki sínu. En í L er „samkennd“ skilgreind mun víðar en viðtekið er, þannig að hún nær ekki aðeins yfir hæfileikann til að setja sig í annarra spor heldur líka dygðir á borð við samúð, umburðarlyndi, hjálpsemi og óeigingirni (L, bls. 94). Þessar dygðir eru að sönnu verðug markmið lífsleiknikennslu en allsendis er óljóst í L hvernig þær teng- ist samkennd, hvernig þær spretti nauðsynlega af tilfinningagreind og hvernig megi rækta þær á kerfisbundinn hátt, sérstaklega í ljósi þess að bannað er að „leiðrétta“ skoðanir nemandans og sjálfsímynd hans – að því er virðist óháð siðferðilegu inntaki – „verður al­drei of g­óð“ (sjá d) og f) í síðasta hluta). Önnur andmælin gegn máli mínu væru þau að félagsþroska- og tilfinninganám snúist ekki einvörðungu um hugmyndina um tilfinningagreind; yfirleitt sé gert ráð fyrir að innan vébanda slíks náms fari líka fram dygðakennsla. Þetta er rétt að vissu marki. í útbreiddustu handbókinni um félagsþroska- og tilfinninganám vestanhafs er í upphafi vitnað bæði í skapgerðarmótandann Lickona og tilfinningagreindar- KRISTJÁn KRISTJÁnSSon
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.