Uppeldi og menntun - 01.01.2006, Side 88

88
þau og átta sig á gildi þeirra. að skilja myndverk með því að túlka það opnar jafn-
framt leiðir til að nota verkið á þýðingarmikinn hátt og að skynja hvenær það er gjald-
gengt.
Sjálf – s­jálfs­s­kilning­ur­ – s­jálfs­ör­yg­g­i
Bruner (1996) heldur því fram að menntun sé lykilatriði í mótun sjálfsins og það beri
að hafa í huga. Hann telur að sjálfsmyndin hafi tvær hliðar þ.e. hinn gerandi þátt
(e. agency) og mat (e. evaluation). Fólk upplifir sig sem gerendur, færa um að stjórna
eigin athöfnum. v­ið það að lýsa myndrænum frásögnum sínum og tengja þær daglegu
lífi eða jafnvel öðrum verkum sem þau hafa gert geta ungmenni öðlast betri skilning á
eigin sjálfi. að vera gerandi felur í sér kunnáttu og verksvit. Þar af leiðir að velgengni
og mistök eru þættir í mótun sjálfsmyndar. Börn skynja fljótt að umhverfið leggur mat
á þessa þætti út frá ákveðnum (menningarlegum) viðmiðum og bregðast við með því
að nota eigið mat (sjálfsmat), m.ö.o. hina hlið sjálfsmyndarinnar sem Bruner talar um.
Börn líta á sig sem gerendur og leggja mat á velgengni sína byggt á því sem þau sjálf
eða aðrir ætlast til af þeim. Bruner segir þetta koma fram sem sjálfsöryggi sem hann
telur vera bæði það sem fólk trúir og vonar að það sé og það sem fólk er hrætt við að
geta ekki orðið (Bruner, 1996).
Umhverfið hefur mótandi áhrif á sjálfsöryggi einstaklinga. Þó að í því kunni að
felast nokkur mótsögn tekst skólum ekki alltaf að stuðla að þeirri mótun sjálfsöryggis
sem þeir gætu gert. Bruner (1996) telur að úr því mætti bæta með því að leggja nem-
endum á herðar meiri ábyrgð við að setja og ná markmiðum á öllum sviðum skóla-
starfsins.
Markmiðssetning, framkvæmd, sjálfshvatning og sjálfsmat eru mikilvægir þættir í
listsköpun. Ellen Winner (1982) bendir á að sýn Rudolf arnheim (1974) um „markmiðs-
stýrða sjónræna hugsun“ sé kjarni sköpunarferlisins. af þessu má draga þá ályktun
að listamenn hafi ávallt ákveðið takmark í huga þegar þeir skapa, þ.e. sýn á hvað það
er sem þeir vilja ná fram. Því má þó ekki gleyma að það sem gerist í sköpunarferl-
inu hefur oft áhrif á endanlega útkomu eða, eins og Eisner (2002) telur, að fyrirfram
ákveðið takmark víki fyrir nýjum hugmyndum sem vakna í vinnunni við listaverkið.
Myndlistin, eða myndsköpun ungmenna, býður upp á sjálfshvatningu. að nota eigin
dómgreind í mati sínu á hvernig til hefur tekist stuðlar að ósk eða löngun til að gera
enn betur, eða með öðrum orðum, að setja sér nýtt takmark til að stefna að.
Lítum á hvernig frásagnarsjálf gæti haft áhrif á mótun sjálfsins. Þegar nemendur
lýsa myndverkum sínum á ígrundaðan hátt og gera öðrum grein fyrir reynslu sinni
eiga sér stað gagnvirk samskipti. Sjálfskennd okkar mótast í samfélagi við aðra.
Ricoeur (1991) og Kristín aðalsteinsdóttir (2002) halda því fram að það sé í samskipt-
um við aðra sem við sjáum okkur með augum annarra og þannig lærum við að skynja
veröldina.
Æskilegt er að tengja hugtakið sjálf við listsköpun og leita skilnings á því hvað
sköpunarverkið segir um listamanninn og lífsskoðun hans. Það má líta á listsköpun í
þessu samhengi sem verkfæri eða ferli sem leiðir til skilnings eins og Räsänen (1998)
fullyrðir. Þegar nemendur lýsa verkum sínum ígrunda þeir eigin skynjun, hugmyndir,
H LU T V ER K MY n DS Kö PU n A R Í DAG L EG U L Í F I U n G M En n A