Morgunn - 01.12.1920, Síða 12

90
M0E8UNN
Einu sinni áður hefir lík öld gengið yfir Evrópu. Það
var þegar einfeldin, hin barnslega lífsgleði, sem ekki var
of spurul, var horfin úr hinum forna heimi; þegar Gfrikk-
ir voru hættir að tilbiðja fegurðina og Rómverjar hættir
að tilbiðja Rómaborg, þegar Alexandríu var að fara aftur.
Þá gekk nýr andlegur straumur yfir álfuna. Eftir þá skírn
reis Evrópa upp a,ftur í nýjum búningi og með nýjar
hugsjónir.
Þá kemur að lokum sá fiokkurinn, sem fyrirfram er
staðráðinn í að verða á móti allri nýrri þekkingu, ef hún
kemur á nokkurn hátt í bága við þar liugmyndir, sem
fyrir eru. Þetta sérstaka hugarfar er vitanlega mjög skylt
íhaldsemi yfirleitt, en er þó fjarri því að vera það sama,
sem átt er við með beztu merkingu þess orðs. Vísindin sjálf
eru í eðli sínu framar öllu öðru íhaldsöm. Ef til vill
mætti segja, að það sé annað höfuðeinkenni nútímavis-
inda. Þau ríghalda sér í staðreyndirnar og þokast því að-
eins áfram að þau stei'ni að öðrum staðreyndum framund-
an. En þessir menn, sem hér er átt við, þokast yfirleitt
ekki — ekki af sjálfsdáðum að minsta kosti. Þeir spyrna
á móti broddunurn, meðan nokkur snefill er af fótfestu. Á
síðari tímum hefir þessa hugsanaháttar hvergi gætt eins
mikið eins og hjá þeim stofnunum, sem kenna sig við
trúarbrögðin — hjá kirkjunni i kristnum löndum. Lækna-
stéttin var nákvæmlega eins á þeirn tímum, er Moliére var
að draga hana sundur í háði, og allar stofnanir hafa ein-
hverntíma verið bundnar á þennan einstrengisklafa; en
nú sýnist það vera kirkjan ein, sem bíður eftir sinni end-
urlausn. Þetta er því undarlegra, sem höfundur kristn-
innar var sá djarfasti byltingamaður, sem sögur herma
frá. Lif hans var óþrotlog barátta við einstrengisþáttinn,
þröngsýnina, andleysið. Hann var gagntekinn af gagn-
rýnisandii. Hann rannsakaði trúarhugmyndirnar og eng-
inn hefir verið eins aðdáanlegur meistari í að draga það,
sem smánarlegt var og heimskulegt, í bjartasta ljós og
•benda jafnframt á betri leiðir. Kristnin hefir aldrei getað