Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1949, Blaðsíða 93

varía gert, ef Sigurður Guðmundsson hefði ekki stað-
ið þeim við hlið og boðið upp á leiksvið, sem hæfði
verkum þeirra. Undrandi sá þjóðin þjóðlegt leiksvið
vaxa upp úr eldgamalli siðvenju í skólum landsins.
Sigurður Pétursson hafði gefið skólapiltum tvö leik-
rit og komið þar með leikrituninni á rekspölinn,
Sigurður Guðmundsson gaf þeim sjálft leiksviðið
og kom með þvi fótunum undir þjóðlega leikritun
svo að dugði.
Eftir 1874 fellur leikritun hér á landi i tveimur
meginkvíslum. Þó að þær falli sin um hvorn farveg-
inn, verða þær ekki aðgreindar efnislega. Staðhættir
setja svip sinn á hvora fyrir sig, og hér er það enn
leiksviðið, sem mestu veldur um aðgreininguna. Það
skrifarabragð má hafa, að kenna kvíslirnar til höf-
undanna eftir því, hvort þeir voru lærðir eða leikir,
en það er ekki einhlítt. Að sönnu eru annars vegar
langflestir höfundarnir skólagengnir menn og hins
vegar menn alþvðustéttar, en menntunarstig höf-
undanna eitt út af fyrir sig setur ekki aðalsvip á
kvislirnar. Eðlilegra er að láta leikritin sjálf ráða,
hvoru megin þau falla, hafa fyrir sjónum það leik-
svið, sem höfundurinn þekkir og ætlast til að leik-
rit hans verði á sýnt. Þá kemur í Ijós, að önnur að-
algrein íslenzkrar leikritunar er í eðli sínu „aka-
demísk“, aðallega borin uppi af mönnum, sem kynnt-
ust leiklistinni i skóla eða öfluðu sér staðgóðrar leik-
húsþekkingar siðar á lífsleiðinni. Er þessi grein að
mestu bundin við leiksvið höfuðstaðarins eða er-
lend leiksvið, eins og höfundarnir hafa kynnzt
þeim. Hitt eru átthagaleikritin, skrifuð af mönnum
og konum, sem hafa litlu leiksviðin í bæ og byggð
í huga, þegar þeir eða þær taka sér fyrir hendur að
svala sýningarþorsta samsveitunga sinna með leik-
ritum um nærtæk og auðskilin viðfangsefni. Svo sem
auðvitað vatnar oft á milli kvíslanna, og sjónleiks-
gildi leikritanna fer engan veginn eftir þvi, hvorum
(91)