Hugur - 01.01.2006, Side 27

Hugur - 01.01.2006, Side 27
Eigingildi í náttúrunni - heimspeki á villigötum? 25 Að lokum langaði mig að spyrjapig aðeins um tilgangsorsakir, um hinstu rök. Við höfum takmarkað okkur við að ræða hugmyndirpínar eins og um veraldlega sið- fræði væri að ræða, enda seturpúpær allajafna fram undirpeim formerkjum. Þú ert engu að síður opinn jyrir trúarlegum gildum en vísarpó sjaldan til æðri krafts eða skapara. Sumir túlkendur verkapinna hafa samtsem áðurhaldiðpvifram að frumuppspretta peirra hlutlægu eigingilda í náttúrunni sem eru hornsteinn og meginviðfang kenningapinna se'guð frekar en náttúran sjálf. Erpetta rétt túlk- un? Eins og ég sagði áðan þá fer ég ákveðna leið í röksemdafærslu minni. Ég byrja á dýrum og færi mig svo yfir í plöntur og vistkerfi og að lokum yfir í tegundir. Aheyrendur mínir eru iðulega miklir efasemdamenn, og þá þarf ég að sannfæra. Þess vegna nota ég ákveðna aðferð til að „lokka“ áheyrendur inn í þankagang minn. Þannig segi ég kannski: „Haldið þið ekki að dýr þreytist og verði hungruð og finni til sársauka? - Það gerum við líka, og þess vegna ættum við að hugsa um dýr á siðfræðilegum nótum.“ Ég ýti við þeim með dæmum eins og þessu og held síðan áfram og beini sjónum að fyrirbærum sem kunna að vera meira framandi eins og plöntur og vistkerfi. Þetta er eins með trúarlegu hliðina. Oftast er ég að fást við efasemdamenn og fyrir vikið hneigist ég fyrst og fremst til að tala um gildi sem ég tel að búi í náttúrunni; ég vil sannfæra áheyrendur mína um að náttúran hafi gildi, eig- ingildi. Því held ég mig mestmegnis innan marka h'ffræðinnar og vísa til alls- konar gilda sem varða lífverur og aðlaganir og þróun þeirra. Ég lít svo á að ef náttúran býr yfir eigingildum geti náttúruvísindin hjálpað okkur að upp- götva þau. Oftast er ég að tala við áheyrendur sem eru ekki trúaðir og starf mitt snýst um að fá þá til að fallast á að náttúran hafi gildi í sjálfri sér. Nái ég því marki má segja að ég hafi sinnt mínu starfi sem siðfræðingur. En bý ég yfir sannfæringu sem nær dýpra? Ef ég hugsa um þessi mál á enn víðtækari hátt, á heimsfræðilegan mælikvarða, þá er svarið já. Stjarnfræðileg fyrirbæri eins og myndun vetrarbrauta, stjarna og pláneta velta á lögmálum smásærrar eðhsfræði. Gerði maður örhtla breytingu á styrk þeirra fjögurra frumkrafta sem halda heiminum saman, eða efnismagni og rafhleðslu lífs- nauðsynlegra öreinda, yrði afleiðingin sú að stjörnurnar brynnu of hratt eða of hægt, eða þá að atóm og sameindir (þar á meðal vatn, kolefni og súrefni) eða amínósýrur (byggingareiningar lífsins) gætu ekki myndast, hvað þá öðl- ast nægilegan stöðugleika. Leiðum hugann að h'finu á jörðu, leiðum í fyrsta lagi hugann að því að hnöttur eins og hún skuli fyrirfinnast yfirleitt. I sólkerfi okkar eru margar aðrar plánetur, og líklega eru fjölmargar aðrar plánetur í alheiminum - við vitum það ekki enn en hvað sem því líður er jörðin æði sérstakur staður. Góðar plánetur eru ekki á hverju strái. Hvað hefur átt sér stað á jörðinni? I upphafi var ekkert, engar tegundir, en síðan hafa þróast þrír, fjórir eða fimm milljarðar tegunda sem verða sífellt fjölbreytilegri og flóknari að gerð. Lík- lega fyrirfmnast fimm eða tíu milljónir k'fverutegunda á plánetunni um þess-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.