Hugur - 01.01.2006, Page 157

Hugur - 01.01.2006, Page 157
Tilurð ogformgerð“ ogjyrirbœrafrœðin 155 ir forskriftina að sögulegri staðreynd og ruglar á endanum reynslusannind- um saman við röksannindi, svo gripið sé til orðalags sem finna má hjá Leibniz og í Rökfræðilegum rannsóknum. Farið er á mis við hinn hreina sannleika eða tilkallið til hans, hvað merkinguna snertir, um leið og reynt er að gera grein fyrir honum innan ákveðinnar sögulegrar heildar eins og Dilthey gerir - þ.e. innan heildar staðreynda, endanlegrar heildar þar sem allar birtingarmyndir og afurðir menningarinnar sýna sömu formgerðarein- kenni hvað varðar samstöðu og samfellu, og mótast þar að auki af sama heildarhlutverki, af sömu endanlegu heild altækrar huglægni. Þessi merking sannleikans eða tilkallsins til hans er krafan um altæka sýn á tímann [omni- temporalité] og algildi sem væru algjör, óendanleg og án allra takmarkana. Sannleikshugsjónin, eða með öðrum orðum hugsjón heimspekinnar eða vísindanna, er óendanleg hugsjón, þ.e. hugsjón 1' skilningi Kants. Engin heild og engin endanleg formgerð getur gert henni fullnægjandi skil. En hugsjónin eða ætlunarverkið sem blæs lífi í og sameinar sérhverja tiltekna sögulega formgerð, eða sérhvert dæmi um heimssýn, er endanleg.7 út frá formgerðarlýsingu á ákveðinni sýn á heiminn má gera grein fyrir öllu nema því hvernig hún er óendanlega opin fyrir sannleikanum, þ.e. öllu nema heimspekinni. Raunar er það ávallt eitthvað á borð við opnun sem hlýtur að spilla fyrirætlunum formgerðarstefnunnar. Það sem ég get aldrei gert skil innan formgerðar er það sem veldur því að hún er ekki lokuð. Ovægni Husserls í garð kenninga Diltheys8 má rekja til þess hversu aðlað- andi þær eru: villigötur sem freista. Að vísu má telja það Dilthey til tekna að hann andæfði pósitívískri náttúruvæðingu hins andlega lífs. Athöfninni „að skilja" sem hann teflir fram gegn skýringunni og hlutgervingunni er ætlað að verða grunn- og meginaðferð hugvísindanna. Af þessum sökum vottar Husserl Dilthey virðingu sína og reynist afar jákvæður í garð eftirtahnna þriggja þátta: ífyrsta lagi hugmyndarinnar um „skilning" eða endurskilning og um „eftirlifun" (Nachleben) sem grundvallarreglu: öll þessi hugtök verður í senn að tengja við innlifun (Einfúhlung), en það hugtak sækir Husserl til Lipps og umbreytir því, og við endurvirkjun (Reaktivierung), sem felst í því að upplifa á ný liðna ætlun annarrar andlegrar veru og endurvekja sköpun merkingar; í þessu er sjálfur möguleikinn á hugvísindum fólginn; i öðru lagi hugmyndarinnar um að til séu altækar formgerðir sem gæddar séu heild- hcimssýnarinnar" (Husserl, Phtlosophie als strenge Wissenschaft, 2. útg. Frankfurt am Main, Vitt- orio Klostcrmann 1965, s. 53, nmgr.). Vitaskuld varðar fordæmingin á sögustefnunni aðeins hin nauðsynlegu tengsl hennar við reynslubundna sögu, þ.e. sögu sem staðreyndavísindi (Tat- sachenviissenschaft). Husserl skrifar: „Sagnfræðin og reynslubundin hugvísindi [empirische Geist- eswissenschaften) almennt talað geta af eigin rammleik hvorki kvcðið af né á um hvort gera megi greinarmun á trúarbrögðum sem menningarfyrirbæri og trúarbrögðum sem hugmynd, þ.e. sem gildum trúarbrögðum [gú/tiger Religion]', á list sem menningarfyrirbæri og gildri list; á söguleg- um rétti og gildum rétti; og að lokum á sögulegri heimspeki og gildri heimspeki" (sama rit, s. 52). Sbr. Husserl, Die Philosophie als strenge Wissenschaft, s. 61. 8 Ádeila Husserls á Dilthey bélt áfram eftir að Heimspeki sem ströng vísindi (Philosophie als strenge Wissenschaft, 1910-11) kom út. Sjá Husserl, Phánomenologische Psycho/ogie. Vorlesungen Somm- ersemester 1925. Husserliana IX. Dordrecht, Boston og London, Kluwer Academic 1995.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.