Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 44

Hugur | i8.ár, 2006 | s. 42-59
Stefán Snævarr
Tilraun um tilfinningar
Sitthvað um geðshræringar, myndhverfingar og
frásögur, jafnvel goðsögur
Ég mun hefja mál mitt á því að tala almennt um tilfinningar og víkja svo að
vitskenningunni um geðshræringar. Þá mun ég ræða gagnrýni á þá kenningu og
lýsa yfir skilyrtum stuðningi mínum við eitt afbrigði hennar sem nefna mætti
„konstrúalisma" (þetta orð er mín frumsmíð, ekki þýðing). Svo mun ég kynna þá
kenningu mína að geðshræringar hafi myndhverft eðli. Það þýðir að þær eiga sitt
h'tið af hverju sameiginlegt með myndhverfingum (metafórum). Því næst ver ég
þá skoðun að geðshræringar hafi líka frásögulegt eðh. Að lokum mun ég flétta
saman hinum myndhverfðu og frásögulegu þáttum geðshræringa. Fléttan mun
sýna okkur að þessir þættir mætast í goðsögueðli geðshræringa.
Aðferðirnar sem ég beiti til þess arna eru í fyrsta lagi eins konar rökgreining,
þ.e. greining á hugtökum. Þá greiningu frem ég aðallega með samanburði. Ég
reyni að skilja eðli tiltekins hugtaks með því að athuga það sem er líkt og ólíkt
með því og öðrum hugtökum (ekki gleyma því að strangt tekið eru öll fyrirbæri
lík eða óh'k hvert öðru á einhvern hátt, því ber að fara gætilega í samanburðinn).
Meðal annars athuga ég hversu langt megi ganga í að líkja hugtakinu „geðshræring"
við hugtakið um myndhverfingar. Markmiðið er að króa geðshræringarhugtakið
af og reka út í horn þaðan sem það á ekki undankomu auðið. Reyndar er mín til-
finning sú að shk „samanburðargreining" eigi vel við um tilfinningahugtakið sem
virðist margrætt og illskilgreinanlegt.1 Gagnstætt þessu á sundurlimun hugtaka
betur við um hugtök er sýnast síður margræð.
I öðru lagi frem ég það sem kallað er „innri gagnrýni" jafnframt því sem ég
samþætti skoðanir. „Innri gagnrýni" er sú eðla list að sanna að í tilteknum kenn-
ingum búi röklegir þættir sem kennismiðirnir sjálfir sjái ekki. Samþættingur felst
í að sýna fram á að ólíkar skoðanir séu í reynd samrýmanlegar.
Robcrt C. Roberts sem mun koma mjög við sögu segir að mörk tilfinningahugtaksins séu fremur óskýr
(Robcrts 2003: 20).