Hugur - 01.01.2007, Síða 21

Andlegt lýðveldi án kreddu
19
- og kannski má segja að bókin í heild sé síðbúið andóf gegn lúmskustu spill-
ingaráhrifum kommúnisma. Eg vil ógjarnan hljóma eins og hátíðlegur hegelisti,
og ég ætla ekki að gera grein fyrir þroskasögu mannsandans eða því hvernig við
tengjumst menningunni, en ég held að það sé einhvers virði að skýra þessar hug-
myndir og ná tökum á þeim. Það er ekki einungis gert fyrir mig persónulega.
Hugmyndir eru öflugt afl í samfélaginu.
Af pví að við erurn að tala um þetta, telurðu það vera í starfslýsingu heimsþekingsins,
ef svo má segja, að fjalla um samfélagið eða leggja eitthvað til samfé/agslegra viðfangs-
efna?
Ég held að maður væri að blekkja sjálfan sig sem heimspekingur ef maður teldi
sig hafa mest áhrif í samfélaginu þegar maður er mest áberandi í samfélaginu eða
samfélagsumræðunni. Ég tek eftir því að þegar fólk talar um að hafa áhrif í sam-
félaginu, þegar nemendur mínir eða fólk úti í bæ spyr mig út í þetta, þá er oft
verið að tala um að koma í blöðin og láta í ljós álit á stóru málunum: Kárahnjúka-
virkjun eða kvótakerfinu, hvalveiðum eða fjölmiðlamálinu. Jafnvel þótt maður sé
ekki í þessum bransa þá getur maður haft sömu eða meiri áhrif. Við skulum orða
þetta svona: ef ég kæmist að þeirri niðurstöðu að það sem ég er að gera hvers-
dagslega uppi í Háskóla hefði engin góð áhrif á íslenskt samfélag þá yrði það
alveg gríðarlegt áfall fyrir mig. Ekki að ég telji mig hafa mikil áhrif í íslensku
samfélagi. Oðru nær. En við erum öll að vinna okkar verk og það hefur sín áhrif.
Síðustu 12-14 ár hef ég til dæmis fengið að hitta alveg ótrúlegan fjölda af íslensk-
um háskólanemum. Ég hef kennt fíluna í mörgum deildum, rökrætt við nemend-
ur, reynt að skýra sum hugtök og fá nemendur til að skrifa og fjalla um þau. Þarna
hef ég einhver áhrif inn í samfélagið, ímynda ég mér. Ég hef fengið tækifæri til að
hitta klárt fólk og rökræða við það. Um skrifin gildir hið sama. Þar gæti maður
kynnst jafnvel enn stærri hópi fólks - ef einhver myndi nú kaupa bækurnar! Eólk
stoppar mig stundum á förnum vegi, þótt það sé ekki oft, og segist hafa lesið
ákveðna grein eftir mig sem hafi orðið til þess að það fór að hugsa á nýjan hátt.
Ég er mjög ánægður þegar ég fæ slíkar athugasemdir. Mér finnst hitt erfiðara að
taka látlaust þátt í samfélagsumræðunum. Ég reyndi það fyrir um 13 árum, en þá
var alltaf verið að hringja í mann frá blöðunum og biðja mann að lýsa skoðun
sinni á hinu og þessu, taka þátt í slagsmálum. Það er ekki frjótt fyrir mig vegna
þess að maður dreifir strax svo mikið úr sér að dýptin verður lítil, maður fer að
tala um allan andskotann, oft eitthvað sem maður hefur ekkert vit á. Ef maður er
heimspekingur á maður að geta talað um allan andskotann. Sem háskólakennari
finnst mér að ætli maður sér að blanda sér í opinbera umræðu þá eigi maður að
hafa eitthvað til málanna að leggja. Þú verður að vera búinn að rannsaka sviðið
sem þú fjallar um. Þú verður að tala í krafti einhvers, en ekki bara leika einhvern
pólitískan aktífista sem ég held að sé ákaflega hættuleg braut fyrir heimspekina.
En þurfa heimsþekingar ekki að tileinka sér í ríkara mæli það tungumál ogþá tækni
sem þarf til að takaþátt í samfélagsumræðunni? Nú er ég ekki að segja að einhver eigi
að koma aðvífandi ogskikkaþá tilþess að takaþátt, enþað virðistvera eftirsþurn eftir