Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 204

202
Davtð Kristinsson
Orwell gerir að forsendu þess að ausa megi að einhverju ráði úr ríkidómi nátt-
úrunnar. Því má draga í efa að kápa Thoreaus hefði dugað þeim.
Hið raunverulega óréttlæti í samtímanum snýr að mati Róberts ekki að þeim
sem minna mega sín: „Öréttlætið stafar hins vegar ekki af [...] uppáhaldsdæmi
þölmiðla um óréttlæti, að samfélagið hugsi ekki vel um þá sem minna mega
sín.“206 Róbert telur þetta óþarfa bölsýni þar eð mál þeirra sem minna mega sín
eru „í tiltölulega góðu horfi hjá okkur Islendingum". Skyldu þó einhvers staðar
leynast fátækir Islendingar má ekki gleyma því fyrrnefnda sannleikskorni Rób-
erts að „breyta þyrfti hjartalagi fátækra í stað þess að bæta aðstöðu þeirra." Raun-
verulegt óréttlæti, sem varpar skugga á heiðríkju Róberts, finnur hann hins vegar
hjá íslensku millistéttarfjölskyldunni. Hennar mál eru ekki í jafn góðu horfi og
mál þeirra sem minna mega sín. Launþegum úr milhstéttarfjölskyldunni „er gert
að borga háa skatta og jaðarskatta, þeir fá litlar eða engar barnabætur og engar
vaxtabætur."207 1 ljósi hins meinta óréttlætis sem íslenska millistéttarfjölskyldan
verður fyrir virðist heimspekingurinn heiðríki gleyma áherslunni sem hann hefur
alla tíð lagt á ótæmandi auð náttúrunnar:
Sú staðreynd að margt af því dýrmætasta sem h'fið hefur upp á að bjóða
er ókeypis er sennilega best varðveitta leyndarmál í markaðsbúskap sam-
tímans. Það kostar ekkert að hugsa eða rýna í stjörnubjartan himin-
inn.208
Andspænis því óréttlæti sem íslenska millistéttarfjölskyldan stendur frammi fyrir
telur Róbert ekki nægja að breyta hjartalagi hennar, benda henni á ennþá öflugri
og erfiðari fjötra en hina fjárhagslegu eða bjóða henni upp á andlega hressingu
með því að minna á stjörnubjartan himininn, heillandi lögun tjarnarinnar, skrjáf-
ið í laufinu eða brosið sem Guð sendir oss í blíðu sumarsins.209 1 tilfelli milli-
stéttarinnar er nauðsynlegt að grípa til breytinga á ytri (efnahagslegum, félags-
legum og pólitískum) þáttumt lækka þarf skattbyrði millistéttarfjölskyldunnar og
auka bæturnar.
Getum við verið þess fullviss að afarkostir Róberts — Marx eða Thoreau - séu
það í raun? Mér virðist það ekki vera tilfellið. Bók Thoreaus er ekki sniðin fyrir
hvaða lesenda sem er, hvorki fyrir lesendur „sem eru ánægðir með hlutskipti sitt,
lifa í samræmi við eigin óskir, gildismat og lífsreglur“ (FA 30) né fyrir „hina fá-
tæku og þurfandi." (FA 31) Thoreau beinir, með eigin orðum, skrifum sínum til
„þeirra sem eru óánægðir og kvarta sífellt um illt hlutskipti sitt eða samtímans,
206 Róbert H. Haraldsson, „Umræðustjórnmál“, s. 175.
207 Sama rit, s. 175.
208 Róbert H. Haraldsson, „Náttúrusýn, hluttekning og siðferði", Náttúrusýn, ritstj. sami og Þorvarður Árnason,
Reykjavík: Rannsóknarstofnun í siðfræði, 1994, s. 86.
209 Slíkt dugar heldur ckki til að róa konu dr. Stokkmanns í Þjóðnídingi Ibsens. I ljósi ótryggrar fjárhagsstöðu
hinnar borgaralegu Stokkmann-fjölskyldu svarar eiginkonan ábendingu eiginmanns síns um andlega hress-
ingu svo: „STOKKMANN: [...] Katrín - sjáðu hvað sólin fellur fallega inn í dag. Og svo þetta unaðslega
hreina vorloft sem ég hef fengið inn til mín. FRÚ STOKKMANN: Já, ef við gætum bara lifað á sólskini og
vorlofti, Tómas." (s. 392)^