Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 123

Verkefni hugsunarinnar i undantekningarástandinu 121
tíma og rúmi [...]. Frá því raunverulega undantekningarástandi sem við búum
við er ekki mögulegt að hverfa aftur til réttarríkis."2
Að mati Agambens ætti það ekki að koma á óvart hversu hratt það gekk að
grípa til neyðarráðstafana. Hann hefur um árabil haldið því fram að undantekn-
ingarástandið sé óðum að verða að viðtekinni reglu um allar jarðir. Undantekn-
ingarástandið á sér samkvæmt Agamben djúpar rætur í heimspekilegri arfleifð
okkar, nánar tiltekið í formgerð sem hann kallar „innlimandi útilokun" hins nakta
lífs.3 Agamben hefur margoft leitast við að fletta ofan af þessari formgerð og
draga hana í efa, og jafnframt hefur hann freistað þess að brjóta hana niður.
I þessari ritgerð mun ég beina sjónum að því hvernig skilja megi slíkt niðurbrot
að hætti Agambens, í hugsuninni og pólitísku starfi. Eins og við munum komast
að raun um er sjálft orðalagið „í hugsuninni og pólitísku starfi" hluti vandans. I
huga Agambens hafa leiðir frumspeki og stjórnmála legið saman allt frá hinni
sígildu skilgreiningu á manninum sem zoon logon echon (eða, í latneskri mynd
sinni, animal rationale).41 Homo Sacer tekur Agamben svo til orða: „Stjórnmál
taka á sig mynd hinnar sönnu grundvaflarformgerðar vestrænnar frumspeki með
því að þau hreiðra um sig á því landamerkjasvæði þar sem sambandið milli hinn-
ar lifandi veru og logos-lns á sér stað. [...] Stjórnmál eru til vegna þess að maður-
inn er sú lifandi vera sem á sér tungumál og greinir sig þannig frá hinu nakta flfi
sínu og stillir sér upp í andstöðu við það, en viðheldur jafnframt sambandi sínu
við það með innlimandi útilokun.“5
I skrifum sínum dregur Agamben fram nokkur dæmi, sem hann segir „sjaldgæf
en markverð", um tilraunir hugsuða til að brjótast úr viðjum þessarar formgerðar
innlimandi útilokunar. Hann nefnir opinberunarheimspeki Schellings, síðari
skrif Nietzsches, hugmyndir Heideggers um umkomuleysi og Ereignis og, að
lokum, smásögu Hermans Melville um Bartleby skrifara.6 Agamben heldur því
fram að höfundar þessara tilrauna hafi þrætt sig í gegnum völundarhús hinnar
innlimandi útilokunar en engu að síður hafi þeim ekki tekist að losa sig algjörlega
úr viðjum hennar. Lærdómurinn sem Agamben vill draga af þessum tilraunum er
öðru fremur eftirfarandi: „Þær sýna að lausnin á þessum ógöngum, rétt eins og
höggið á gordíonshnútinn, á minna skylt við að leysa rökfræði- eða stærðfræði-
þraut heldur en það að ráða gátu.“7
2 G. Agamben, Staie of Exception, þýð. K. Attell (Chicago: University of Chicago Press, 2005), s. 87, héðan í frá
táknuð SE.
3 G. Agamben,Homo Sacer. Sovereign PowerandBareLife,\)ýð. D. Heller-Roazen (Stanford: Stanford University
Press, 1998), s. 21, og passim. Hcr eftir táknuð HS.
4 I Stjórnmálunum eftir Aristóteles er raunar talað um logon monon anthropos echei to zoon (12533).
5 HS, s.8.
6 Sbr. C. Nilsson, „Att láta djuret vara. Agamben, Heidegger och den antropologiska maskinen", Res Publica
62-63 (Stokkhólmur: Symposion, 2004), s. 21-48; og C. Nilsson, „En vingklippt Agamben“, Res Publica 62-63
(Stokkhólmur: Symposion, 2004), s. 146-159.
7 HS, s. 48. A. Negri hefiir nýlega lýst Agamben sem „handverksmanni þverstæðnanna". Sjá „The Political Sub-
ject and Absolute Immanence", í C. Davis o.fl. (ritstj.), Iheology and the Political: The New Debate (Durham og
London: Duke University Press, 2005), s. 234. Áhugavert væri að rannsaka nánar þátt þverstæðnanna í skrifum
Agambens - engan veginn í niðrandi merkingu - og leggja þá út af umræðu Agambens um „gátuna" sem
orðræðu án Ödípusar. Sbr. athugasemdir Agambens um skilgreiningu Aristótelesar á gátunni sem adynata
synapsai (Um skáldskaparlistina 1458), Stanzas: Word and Phantasm in Westem Culture, þýð. R. L. Martinez
(Minneapolis: University of Michigan Press, 1993), s. 135 o.áfr.