Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 207

Milli Guðs ogjjöldans
205
er að breyta því, ekki að skipta út forstöðumönnum þess. Þrælahald or-
sakast ekki af persónuleika þrælahaldaranna sem eru óaðskiljanlegir frá
kerfinu, óháð því hverjir herrarnir eru. [...] Hin skaðvænu áhrif þessa
ójafnréttis orsakast ekki af persónuleika hinna ríku eða fátæku, heldur af
ójafnréttinu sjálfu, og þau munu ekki hverfa svo lengi sem samfélagið
samanstendur af ríkum og fátækum. Annaðhvort afnemur maður kerfið
eða sættir sig við afleiðingar þess.217
Brownson deilir með öðrum transendentalistum hugsjónum á borð við aukna
menntun en álítur þær ófuflnægjandi svo lengi sem ekki er hugað að því hvaða
samfélagsbreytingar þurfi að eiga sér stað til þess að þær geti orðið að veruleika:
„Um okkur verður seint sagt að við kunnum ekki að meta uppfræðslu almennings
en við [...] höfiim litla trú á mátt menntunar til að lyfta upp fólki sem er knúið
til að vinna tólf til sextán tíma á dag“.218 Þrátt fyrir að Brownson hafi líkt og aðrir
transendentalistar trúað á gildi innri umbóta var hann gagnrýninn í garð endur-
bótasinna sem „segja okkur að ekki sé ytri breytinga þörf heldur innri“, svo og
þeirra sem „mynda ávaflt bandalag með drottnurum fólksins, og reyna að koma á
umbótum án þess að trufla samfélagsskipanina sem kallar á endurbætur.“219
I stað þess að sýna fjölþættari mynd af Emerson ogThoreau einblínir Róbert á
hina andlegu byltingu sem vissulega er grunnstef í skrifum þeirra. Olíkt trans-
endentalistunum tveimur sem hann tekur til umfjöllunar teflir Róbert andlegu
byltingunni hins vegar fram sem beinni andstæðu félagslegra umbóta. Onítarar
lögðu áherslu á sjálfsumbætur andspænis vantrú hinnar niðurdrepandi guðfræði
kalvínismans á möguleika mannsins til að verða farsæll af eigin rammleik. Og
vitaskuld finnum við víða hjá únítörum af eldri og yngri kynslóðinni áhersluna á
umbyltingu hugarfarsins fremur en á samfélagsbyltingu og á það að undanfari
samfélagsumbóta séu breyttir einstaklingar. Matthías Jochumsson dáðist að
Channing fyrir að boða siðbót frekar en byltingu,220 og um svipað leyti og Komm-
únistaávarpið leit dagsins ljós skrifar Emerson: „Þegar ég sé breytta menn mun ég
leita að breyttum heimi.“221 Uppspretta vandans sem talin er þörf á að leysa er
gjarnan rakin til hins innri manns: „Þegar Thoreau og aðrir sígildir heimspek-
ingar storka mönnum með því að gera, að því er virðist, lítið úr ytri höftum og
hlekkjum sem hvfla á þeim er það iðulega til að benda á ennþá öflugri og erfiðari
fjötra.“ (FA 54) Róbert hefur eftir Thoreau: „verst af öllu er þegar þú ert orðinn
þrælahaldari yfir sjálfum þér.“ (FA 53)222 Sambærilega afstöðu finnum við hjá
lærimeistara Thoreaus, Emerson: „Það eru allt aðrir þrælar en þessir negrar sem
ég þarf að leysa úr ánauð, nefnilega fangelsaðir andar og hugsanir innst inni í
mannsheilanum“.223
217 Orestcs A. Brownson, „The Laboring Classes", The Laboring Classes (1840) with Brownsons Defence of theArticle
on the Laboring Classes, Delmar, New York: Scholars’ Facsimiles &. Reprints, 1978, s. 14.
218 Sama rit, s. 8-9.
219 Sama rit, s. 14,15.
220 Sjá Þórunni E. Valdimarsdóttur, Upp á sigurhæðir, s. 279.
221 Journals of Ralph Waldo Emerson 1820-1872,7. bindi, s. 430 (6. apríl 1848).
222 Thoreau, Walden, s. 49.
223 Joumals of Ralph Wa/do Emerson 1820-1872,8. bindi, s. 316 (1. ágúst 1852).