Hugur - 01.01.2007, Blaðsíða 130

128
Christiati Nilsson
nú þegar. Hugmynd mín er sú að þessa breytingu á sjónarhorni megi skilja sem
tilfærslu milli ólíkra hátta á því að vera í tíma. Stjórnmálin „í vændum" varða
reynslu okkar af nútíðinni. Með skírskotun til áður ívitnaðrar áttundu greinar
Benjamins um söguspeki, sem er Agamben jafn mikilvæg og raun ber vitni, get-
um við spurt: hvaða „söguhugtak" gæti sprottið af þeirri uppgötvun að undan-
tekningareðli undantekningarástandsins sé tilbúningur?
Þegar í fyrstu bók sinni, Innihaldslausi maðurinn frá 1970, skrifar Agamben: „I
augum mannsins er dómsdagur alltaf þegar runninn upp: dómsdagur er eðlilegt
hlutskipti hans í sögunni, og sú tálsýn að hann sé enn í vændum hlýst af engu
öðru en ótta hans við að horfast í augu við hann. [...] markmiðið er þegar til
staðar og af þeim sökum er leiðin þangað ekki til.“30 Þannig skrifar Agamben á
öðrum stað að „merking byltingarinnar" sé aldrei bundin við að breyta heiminum,
heldur feli hún líka - og sér í lagi - í sér að breyta tímanum.31
I ritgerð sem Benjamin skrifaði árið 1915 má þegar sjá glögg merki um viðleitni
hans til að móta sérstæða gagnrýni á þá söguspeki sem lítur á tímann sem línu og
reynir að leggja mat á það hversu hratt eða hægt okkur gengur að þróast eftir
henni. I andstöðu við slíka sýn á söguna reynir Benjamin að móta skilning á nú-
tímanum sem „ástandi þar sem sagan virðist þjappast saman í einum brenni-
punkti“. Benjamin skrifar: „Grunnþættir hins endanlega ástands birtast ekki sem
formlausar framfaratilhneigingar, heldur standa þeir djúpum rótum í nútíðinni á
hverjum tíma, í líki þeirra hugmynda og afurða hins skapandi huga sem eru í
mestri hættu, verða fyrir ákafastri gagnrýni og vekja mestan aðhlátur. Hið sögu-
lega verkefni felst í því að opinbera þetta íbyggna fullkomnunarástand og gera
það algilt, sýnilegt og ráðandi í nútíðinni."32
Að mínu mati er þarna komin stefnuskrá sem Agamben hefur tekið í arf. Af
þessum sökum reyna rit hans í senn að vekja upp og leggja stund á „messíaníska“
umbreytingu í skilningi Benjamins: „Hinn messíaníski heimur er heimur yfir-
gripsmikils og heildstæðs samtímaveruleika [...].Tungumál hans er heildstætt
lausamál. [...] Hugmyndin um lausamál stenst á við hina messíanísku hugmynd
um almenna sögu.“33
*
Til að slá botn í greinina hyggst ég leggja fram túlkun á messíanisma Benjamins
og Agambens sem byggir á náinni skoðun á textabroti Benjamins um guðfræði
og stjórnmál. Túlkun minni á þessum texta er ædað að varpa ljósi á það hvernig
Agamben reynir að rjúfa hið almenna undantekningarástand á sérstakan hátt.
Grunnstef í textabroti Benjamins er sú skoðun að ekki sé til nein söguleg og
veraldleg virkni sem leiði til hins messíaníska ríkis. Sögulega og veraldlega atburði
30 G. Agamben, The Man without Content, þýð. G. Albert (Stanford: Stanford University Press, 1999), s. 113
o.áfr.
31 /C, s. 91. Sjá einnig G. Agamben, „The Time that is Left“, Epoché, vol 7, nr 1, 2002. Fyrirliggjandi á wvvw.
pdcnet.org/pdf/agamben.pdf.
32 W. Benjamin, Ihe Life of Students, þýð. R. Livingstone, Selected Writings, 1. bindi (Cambridge, Mass.: Belknap
Press, 2004), s. 37.
33 W. Benjamin, „Das dialektische Bild“, Gesammelte Schriften L3 (Frankfhrt am Main: Suhrkamp, 1991), s. 1238.