Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Page 19

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Hay fever og óþýdd orð
l Þessi íðorðapistill hefst með afsök-
unarbeiðni. Tilefnið er skipting nokkurra
fræðiorða milli lína í lok síðasta pistils (FL
1990;86:16-7) og prentvillur í fyrri pistlum. Flestar
villurnar eru augljósar og svo smávægilegar að ekki
hefur verið talin ástæða til að birta leiðréttingar, en
það er í raun og veru ekki fullnægjandi að svona
stuttir pistlar séu ekki alveg réttir. Undirritaður og
ritstjóri Fréttabréfsins taka sameiginlega á sig sök og
lofa bót og betrun í vinnubrögðum við prófarka-
lestur.
Lyfjaauglýsing
I sama hefti af Fréttabréfi lækna er pistill sem nefnist
„Athugasemd við auglýsingu" og fjallar um íslenskun
á enska heitinu hay fever (FL 1990;86:6). Það er
ástæða til að þakka fyrir hugvekjuna og um leið að
benda þeim, sem setja saman eða þýða lyfjaauglýs-
ingar og annað læknisfræðilegt efni, á að nota
íðorðasafn lækna. í þessu tilviki hefði það þó ekki
endilega dugað.
Höfundur athugasemdarinnar bendir á að þýð-
ingin í íðorðasafninu „er ekki alls kostar rétt“.
Hay fever er þar þýtt sem frjónœmi, en heppilegra
er að nota það orð um það ofnæmisástand sem er
fyrirboði sjúkdómsins, en ekki um sjúkdóminn
sjálfan. í skýringu með þessari þýðingu kemur
reyndar fram að um ofnœmiskvef er að ræða.
Síðan er vísað í samheitið pollcnosis, en það er þá
þýtt sem heymœði og aftur vísað í hay fever! Þýð-
endum fræðiorða er því vorkunn þegar jafnvel
Orðanefndin fer svona að ráði sínu.
Frjókvef
Undirritaður vill taka undir tillögu Davíðs Gísla-
sonar um að nota orðið frjókvef sem íslenskt heiti á
hay fever. Hay fever er annars mjög óheppilegt heiti,
eins og bent er á í athugasemd Davíðs, því að hvorki
er við hey að sakast né um hita að ræða. Betra væri
að nota önnur fræðiheiti til að forðast misskilning,
svo sem pollen rhinitis eða pollen coryza.
Sýklaheiti
Rétt og skylt er að geta þess að í flestum lyfjaauglýs-
ingum í umræddu hefti fréttabréfsins virðast höfund-
ar íslenska textans gera sér far um að nota íslensk
fræðiorð. Ekki er þó alls staðar fullt samræmi. Þó
ekki sé ástæða til að íslenska sýklaheiti sem dregin
eru af nöfnum útlendra manna, svo sem Moraxella
og Neisseria, er auðvelt að íslenska heitin staphylo-
coccus, sem er klasahnettla eða klasakokkur og
streptococcus sem er keðjuhnettla eða keðjukokkur.
Séu þessi heiti af einhverjum ástæðum hins vegar
ekki íslenskuð, finnst undirrituðum ekki fara vel á því
að láta þau taka íslenskum beygingarendingum nema
einnig komi til hljóðrétt íslensk stafsetning. Þannig
má minnast á virkni lyfja gegn stafýlókokkum eða
streftókokkum. Gaman væri að heyra skoðanir
annarra á þessu atriði.
Að íslenska allt!
ítreka verður að íslenska ætti allt sem hægt er með
góðu móti að íslenska. Þannig er óþarfi að nota orð-
in: clearance, sepsis og meningitis, íslenskar þýðingar
þeirra eru vel þekktar. Lyfjaauglýsinganöldri lýkur
með beiðni um að íslenskir stafir verði undanbragða-
laust notaðir í íslenskum orðum, jafnvel þó að auglýs-
ingar séu prentaðar hjá erlendum fyrirtækjum.
Óþýdd orð
I fyrri íðorðapistlum hafa stundum verið talin upp
orð sem Orðanefndin hefur af einhverjum ástæðum
ekki treyst sér til að þýða á íslensku. Þessi orð eru
merkt með spurningarmerki í íðorðasafninu (ekki
„spurningamerki" eins og misritaðist í síðasta pistli).
Viðbrögð við beiðni undirritaðs um íslenskun hafa
ekki verið alveg nægileg og læknar eru nú enn einu
sinni hvattir til þess að spreyta sig á þessum fræði-
orðum og hika ekki við að láta tillögur sínar flakka.
Víst er að ýmsir kennarar læknadeildar nota oft
íslensk fræðiorð í fyrirlestrum sínum og undirrituð-
um finnst það óþörf hæverska að leyfa ekki starfs-
bræðrunum og Iðorðasafninu að njóta þeirra til jafns
við nemendur. Það er alltaf þörf fyrir tillögur, en
fyrirfram getur enginn vitað hvað er gott og hvað
ekki, hvað nær vinsældum og hvað fellur í gleymsku.
Tillögur óskast
I þetta sinn verður lýst eftir tillögum að þýðingum á
fræðiorðunum: ablastemic, acentric, dyssocial, eut-
hyroid, fibroelastosis, evisceration, hypoventila-
tion, macrostomia, oral contraceptive, respiratory
syncytial virus, splintcr hemorrhage, spot test og
trichoepithelioma.
FL1990; 8(7): 4
Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87 19