Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Qupperneq 61

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
Áverkaskor
Ragnar Jónsson, læknir, hringdi og bað um að enska
heitið score væri tekið til umfjöllunar. Hann var að
fást við þýðingu á samsetningunni injuries severity
score, sem er mælikvarði notaður til að tákna það
hversu alvarlegir eða útbreiddir slysaáverkar eru.
Okkur kom saman um að „fleyta“ heitinu áverka-
skor. Helsta fordæmið sem við gátum fundið er
komið úr golfi, en þar er samanlagður fjöldi högga,
sem er mælikvarði á árangur manna, nefndur skor.
FL 1994; 12(6): 8
Tíunda sjúkdómaskráin
Orðanefnd læknafélaganna hefur nú í
samráði við landlækni tekið að sér það mikla
verkefni að þýða á íslensku tíundu útgáfu
hinnar alþjóðlegu sjúkdómaskrár, International
Classifícation of Disease (ICD-10), sem taka á í
notkun hér á landi í upphafi árs 1996. Gerður hefur
verið formlegur samningur við Heilbrigðisráðuneytið
og er áætlað að verkinu muni ljúka snemma hausts
1995. Talið er að skráin innihaldi að minnsta kosti 7
þúsund sjúkdómsheiti, en kerfisraðaði hluti hennar
hefur þegar verið gefinn út á ensku í rúmlega 500
blaðsíðna bók. Stafrófsraðaði hlutinn er hins vegar
ekki frágenginn enn af hálfu hins erlenda útgefenda.
Verulegur hluti sjúkdómsheitanna hefur þegar verið
þýddur á íslensku með öðrum fræðiheitum í
íðorðasafni lækna, en öll heitin þarf þó að endurskoða
og samræma. Gert er ráð fyrir að vinnuhópur
Orðanefndar muni annast sjálfa þýðinguna, en að
fengnir verði samstarfsaðilar og ráðgjafar til að fara
yfir sem flesta kafla skrárinnar.
Orðanefndin sá hér gullið tækifæri til þess að
stuðla að aukinni notkun íslenskra fræðiheita í heil-
brigðiskerfinu og því tók hún verkefnið upp á sína
arma. Sjúkdómaskráin mun verða gefin út þannig að
bæði komi fram íslensku heitin og þau ensku. Hún
verður í tveimur bókum, eins og tíðkast hefur, og
verður önnur stafrófsröðuð en hin kerfisröðuð.
Flokkunarkerfinu hefur verið breytt talsvert, þannig
að í fyrsta sæti er nú bókstafur sem táknar flokka
sjúkdóma, en í næstu tveimur sætum koma tölustafir
eins og verið hefur. Pessi breyting kallar á rækilega
kynningu nýju alþjóðlegu skrárinnar hér á landi áður
en hún verður tekin í almenna notkun, auk
vinsamlegra tilmæla um að sjúkrahúsin taki upp
íslensku heitin í sjúkdómaskrám sínum.
Skor
í síðasta pistli var enska heitið score tekið til stuttrar
umfjöllunar. Ástæða er þó til þess að gera því heldur
betri skil og að taka um leið til athugunar önnur fræði-
heiti, sem notuð eru um skyld eða tengd fyrirbæri.
íðorðasafn lækna notar íslenska heitið stig um score,
en í pistlinum var stungið upp á því að nota fremur
hvorugkynsnafnorðið skor, með ákveðnum greini
skorið. Tilgreint var fordæmi úr golfi.
Score mun vera komið úr miðensku og merkti
upphaflega skora, vik eða rispa. Oft var fylgst með
talningu á þann hátt að skorur voru skornar í tré eða
rispur gerðar í harða hluti. Á þann hátt er talið að
enska nafnorðið score hafi einnig fengið merk-
ingarnar: niðurstöður talningar eða reikninga, og
stigatala í spilum eða leik. Islensk orðabók Máls og
menningar telur upp ýmsar merkingar kvenkyns-
nafnorðsins skor, meðal annars tuttugu af einhverju,
einingar í íþróttakeppni og undirdeild í skóla.
Ríkisspítalar eru meðal þeirra stofnana sem nota
heitið skor um undirdeild. Rétt er einnig að nefna að
kvenkynsnafnorðið skor er notað í líffærafræði til
þýðingar á latneska heitinu sulcus. Hér er hins vegar
ítrekuð fyrrgreind uppástunga þess efnis að
hvorugkynsnafnorðið skor verði tekið upp sem heiti
á þeim tölulegu niðurstöðum sem á ensku eru
táknaðar með score.
Kóði
í vefjameinafræði eru einnig notuð sérstök táknkerfi
fyrir samræmda skráningu sjúkdóms- og vefjagrein-
inga. Kerfið, sem notað er hér á landi, er hannað með
hliðsjón af tölvuvinnslu og ber stuttheitið SNOMED
(Systematized Nomenclature of Pathology and Medi-
cine). Par eru bókstafir notaðir til að aðgreina megin-
flokka tákna, svo sem tákn fyrir skurð- eða sýnistöku-
aðgerðir, staðsetningu meins, meingerð, starfrænar
breytingar, orsakir og sjúkdómsheiti. í hverjum
meginflokki eru síðan notaðar fjögurra eða fimm slafa
talnaraðir til að tákna einstök fyrirbæri. Allar
vefjagreiningar meinafræðinga eru þannig táknsettar
til tölvuskráningar.
Á amerísku hefur það athæfi að táknsetja vefja-
greiningar samkvæmt þessu kerfi verið nefnt coding
og táknaröð hverrar vefjagreiningar code.
íðorðasafn lækna birtir þrjár tillögur að þýðingu á
code: lykill, táknmál eða táknróf. Nú má hins vegar
lesa í Ensk- íslenskri orðabók Arnar og Örlygs að
sögnin to code merki í tölvutækni að táknsetja eða að
kóða. Á sama hátt er nafnorðið code í tölvutækni þar
þýtt sem táknróf eða kóði. Nefna má að slettan
„kódi“ er algeng þar sem fjallað er um táknróf og
kóða. Athyglisvert er hins vegar að Tölvuorðasafn
Islenskrar málnefndar frá 1986 notar heitið kóti og
tilgreinir sögnina að kóta. Undirritaður hefur notað
heitið kóði um nokkurt árabil, finnst það fara vel og
leggur til að það verði tekið inn í íðorðasafn lækna í
merkingunni: tákn eða táknaraðir sem notaðar eru
við skráningu sjúkdómsgagna.
FL 1994; 12(7): 7
LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 41 2001/87 61