Læknablaðið : fylgirit - 01.02.2001, Síða 124

ÍÐORÐAPISTLAR LÆKNABLAÐSINS 1-130
þýðing samkvæmt íðorðasafninu gæti verið
dausgarnar- og bakraufarpoki eða dausgarnar- og
endaþarmsopspoki. Orðið kvos merkir dœld,
dalverpi eða bolli og kemur því ekki til greina í þessu
sambandi.
Samkvæmt frásögn Tryggva getur verið um
nokkrar mismunandi útlitstegundir tenginga að
ræða (J-pouch, S-pouch, H-pouch) og því mjög
erfitt að finna eitt heiti sem lýsir útliti fyrirbærisins
nákvæmlega. Hægðageymir er hins vegar heiti
sem lýsir vel hinu starfræna hlutverki. A sænsku
mun heitið vera backen reservoir. Bácken merkir
mjaðmagrind og reservoir er geymir, þró, hylki,
ílát, birgðir eða forði.
Ásgeir Blöndal, læknir á Húsavík, tók saman bókina Líkams- og heilsufræði og gaf út árið 1924.
Þar segir meðal annars:
„Vjelindið gengur neðst úr kokinu, aftan barkans, niður með hryggnum, gegnum þindina og
niður í efra magaop."
„Maginn er allstór poki, sem liggur fyrir neðan þindina undir vinslra síðubarði, gengur þaðan
niður á við til hægri, er víðastur ofan til, en mjókkar, er dregur niður að neðra magaopi."
„Skeifugörnin tekur við neðan magans, og er hún stutlur skeifuboginn garnarspotti, sem liggur
utan um hægri enda briskirtilsins."
„Blágirnið er mestur hluti garnanna (um 5 metra langt), sem liggja í mörgum bugðum og fylla
kviðarholið, — “
„Langinn. Hann er miklu gildari og liggur í stórri lykkju, fyrst upp með hægri síðu, upp að lil'ur,
síðan þvert yfir kviðinn, neðan bringspala, út að vinstri síðu; þaðan niður vinstra megin, niður að
mjaðmagrind. Þar sem langinn byrjar, er nokkur hæll niður á við - langabotninn. Út úr honum
gengur lítill, blindur garnastúfur - botnlanginn.“
„Endagörnin tekur við af langanum.“
Meta-analysis
Það er skoðun undirritaðs að lausnin felist í því
að sætta sig við þýðingu íðorðasafnsins, pouch =
poki, og nota það í ofangreindum samsetningum,
en að eiga einnig á takteinum heitið hægðageymir
þegar lýsa þarf starfsemi eða hlutverki. Vera má
að orðið posi geti einnig komið til greina, vegna
hljóðlíkingar við pouch, en það er notað í vefja- og
líffæraheitunum um sacculus á sama hátt og poki
er notað um saccus. Annað mál er svo sú
staðreynd að heitin ásgörn = jcjunum og dausgörn
= ileum hafa átt mjög erfitl uppdráttar hjá
íslenskum læknum.
Lbl 2000; 86:465
124
Miklar kröfur eru gerðar til
fræðilegra staðreynda á sviði læknis-
fræðinnar, meðal annars þær að hvert þekk-
ingaratriði sé þrautkannað og margstaðfest áður en
það fær vist í hinum „viðurkennda" þekkingarforða.
Fjöldi kannana og rannsókna liggur því á bak við
flestar læknisfræðilegar staðreyndir, en slíkar
athuganir eru þó ekki endilega þannig gerðar að
auðvelt sé að ná fram sameiginlegri niðurstöðu. Þeirri
aðferð er þá oft beitt að nota sérstakar tölfræðilegar
aðferðir til að gera samantekt á niðurstöðunum. Slík
greining er nefnd meta-analysis. Upplýsingar um
þetta fyrirbæri er ekki að finna í Iðorðasafni lækna, en
læknisfræðiorðabók Stedmans lýsir svo: Sá ferill að
nota tölfrœðilegar aðferðir til að sameina
niðurstöður i'tr mismunandi athugunum; markvisst,
skipulegt og formgert mat á viðfangsefni,
framkvœmt með því að nota upplýsingar úr
mörgum mismunandi könnunum á viðfangsefninu.
Gerð var leit í greinasafni Medline og fannst
fljótt fjöldi greina (sjá kassa) sem tengdust
fyrirbærinu meta-analysis (metaanalysis).
Skilgreining leitarorðsins er þessi: Magnbundin
aðferð til að sameina niðurstöður óháðra kannana
(sem oft eru fundnar í útgefnu greinasafni) og
byggja upp samantektir og niðurstöður sem nota
má til að meta virkni meðferðar, skipuleggja nýjar
kannanir —. Augljóst er að gerðar eru miklar
kröfur til þeirra aðferða sem beita þarf til að gefa
megi fræðilegri samantekt þetta virðulega heiti,
meta-analysis. Haldnir hafa verið markvissir
vinnufundir og settir saman starfshópar sérfræð-
inga til að lýsa aðferðafræðinni og útlista skilmerki
hennar. Tölfræðin er í lykilhlutverki og nálgunin á
að vera skipuleg og gagnrýnin, en fyrirfram
hlutlaus og strangvísindaleg.
Greining
Heitið meta-analysis er komið úr grísku. Fyrsti
orðliðurinn meta- er útskýrður þannig í íðorðasafni
lækna: Merkir: a) aftan við, handan við, fjarlœgur,
b) á milli, á meðal, c) breyting, ummyndun, d) eftir,
124 Læknablaðið / FYLGIRIT 41 2001/87