Tímarit Máls og menningar - 01.10.1941, Page 37

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
131
vegnar í landinu. Ýmsir virðast svartsýnir á framtið henn-
ar og ekki er óalgengt að lieyra henni spáð hrakspám.
Hrakspár þessar og hölsýni má ætla, að annars vegar eigi
rót sína að rekja til hugboðs um, að þessarar kynslóðar
muni bíða óvenju vandasöm og torleyst verkefni og hins
vegar til samvizkubits hinnar eldri kynslóðar vegna van-
rækslusynda gagnvart þeirri yngri.
Oft hefur það verið endurtekið í ræðu og riti, að þjóð-
aruppeldi íslendinga hafi á umliðnum öldum og allt fram
til vorra daga verið með ágætum. f tvennum skilningi
má þetta til sanns vegar færa. Kynslóð fram. af kynslóð
hefur smáþjóðinni tekizt að varðveita og ávaxta þrótt-
mikla bókmenningu og tunguna fögru, sem ritsnilling-
arnir, skáldin og alþýðan hafa í sameiningu mótað og
verndað. Hið aldaforna heimilisuppeldi fslendinga hefur
ennfremur veitt börnum og unglingum hagnýtan og far-
sælan undirhúning undir erfið en fábreytt lífskjör full-
orðinsáranna, þar sem sonur tók við af föður, sams konar
störf og svipaðir lifnaðarhættir kynslóð eftir kynslóð. En
svo kemur þjóðlífsbylting síðustu áratuga. Þá losnar um
erfðavenjurnar, og uppeldisskilyrðin á heimilunum og
áhrifin utan heimilis gerbrevtast. í annan stað taka kröf-
urnar, sem þjóðfélagið gerir til þegnanna, gagngerðum
breytingum, svo að uppeldi, sem áður var gott, jafnvel
í vissum skilningi fullkomið, er í mörgum greinum ófull-
nægjandi nú. Svo virðist sem mörgum, sjáist yfir þessa
augljósu staðreynd, sem þó er áriðandi að gera sér glögga
grein fyrir. Ennfremur er einsætt, að þar sem nærri %
hlutar ibúa landsins búa nú í kaupstöðum og fjölmennum
þorpum, þá getum við með engu móti sætt okkur við
að líla á kaupstaðarbúana og niðja þeirra sem, glötunar-
hyski í menningarlegum skilningi, eins og sumir virðast
telja sjálfsagt.
Slíkt væri fyrirsjáanlegur háski, einnig fyrir sjálfa
sveitamenninguna og þar af leiðandi þjóðina alla. Eigi að
síður tel ég horfurnar fyrir alþýðumenningu kaupstað-
9*