Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Qupperneq 94

Tímarit Máls og menningar
IV
Um nafn Melkorku sjálfrar leikur
miklum mun meiri vafi en ráðið
verður af fræðiritum síðari alda. í
útgáfu sinni af Laxdælu hefur Einar
01. Sveinsson svofellda skýringu um
nafnið: „Melkorku og Mýrkjartans
er beggja getið í Landnámu. Nöfnin
eru bæði írsk: Mael-Curcaich (þjón-
ustukona dýrlingsins Curcach) og
Muircertach.“ Þessari skýringu hlítti
ég einnig ranglega í grein minni um
keltnesk mannanöfn í íslenzkum ör-
nefnum. Um grein Einars Ól. Sveins-
sonar má þess geta lauslega, að eign-
arfallsmyndin -Curcaich er röng, þar
sem hún ætti í rauninni að vera Cur-
caig eða Curcaigh, eins og hún birtist
í spjalli mínu og í ritgerð eftir fræði-
manninn Whitley Stokes, en eftir hon-
um hafa allir hermt þessa skýringu.
Þótt nú séu liðnir hartnær níu áratug-
ir, síðan Stokes kom fram með þá til-
gátu, að heitið Melkorka merkti þjón-
ustumann dýrlingsins Curcach, þá
virðist engum hafa komið til hugar
að kanna mál þetta til neinnar hlítar.
Stokes bendir á, að í dýrlingatali við
16. nóvember sé minnzt dýrlings
eins, sem Curcach hét. En þetta er
ekki alls kostar rétt, og hér hefur
hinum skýra fræðimanni skotizt
nokkuð. Dýrlingatölin minnast
livergi heilags manns, sem héti Cur-
cach, heldur heilagrar meyjar, og
skiptir kynferðið hér töluverðu máli.
Hafi einhver dregið nafn sitt af hinni
helgu mey Curcach, hefði það átt að
verða Mael-Curcaighe, en ekki Mael-
Curcaigh. Og hin írska mynd Mael-
Curcaighe er ekki þessleg, að af
henni geti Melkorka verið komin.
Mun ég þó ekki ræða þetta mál frek-
ar að sinni, heldur koma fram með
aðra skýringartilraun á nafni hinnar
írsku konu.
í írskum nöfnum, sem hafa Mael-
(Mel-) að forlið, ber stundum svo
við, að síðari hlutinn er litarorð.
Mér hefur dottið í hug, að Melkorka
sé íslenzk mynd írska nafnsins Mael-
Corcrae, sem kemur fyrir á írlandi
um það leyti, sem ísland var að
byggjast. Síðari hluti nafnsins merkti
„með purpuralit, blárauður, fagur-
rauður“ og því um líkt. Hljóðsögu-
lega fær skýring þessi fullkomlega
staðizt. Samhljóðahverfan -rkr- mun
ekki koma fyrir í íslenzkum orðum
nema í sérstökum beygingarmyndum
(svo sem sterári, ster/frar), og var
því eðlilegt, að síðara r-ið félli niður
úr Mael-Corcrae, þegar það aðlagað-
ist íslenzkum málvenjum.
V
Nú er komið að aðalefni þessarar
greinar: dauða Kjartans Ólafssonar
og hliðstæðri frásögn í írskum bók-
menntum. Fyrst þykir mér rétt að
rifja upp nokkur atriði í Laxdæla
sögu. Þótt Kjartan Ólafsson sé alinn
upp við heiðni og sýni mikla tregðu,
þegar Ólafur Tryggvason vill kristna
396