Tímarit Máls og menningar - 01.12.1964, Blaðsíða 96

Tímarit Máls og menningar
þó einnig fyrir, að til þeirra sé vitn-
að á óbeinan hátt. í Hrafnkels sögu
er það til að mynda einungis gefið í
skyn, að Eyvindur hafi verið veginn
á laugardegi, enda varð fyrirmyndin
að vígi hans, víg Ormssona 1252,
einnig á laugardegi. í stað þess að
nefna vikudaginn, er þess einungis
getið, að morguninn, sem Eyvindur
féll, hafi kona verið að þvo léreft sín
í Lagarfljóti, en eins og kunnugt er,
hét laugardagur einnig þvottdagur
að fornu, og bæði nöfnin lutu að
þeim verknaði, sem þá fór fram. Les-
endum Hrafnkels sögu var því ekki
ofraun að ráða af þvotti konunnar,
hver vikudagurinn var. Um Laxdæla
sögu er málum öðruvísi háttað. Þar
erum við látin fylgjast með efstu
stundum Kjartans, svo að ferill hans
verður rakinn frá degi til dags. „Hinn
þriðja dag páska reið Kjartan heim-
an við annan mann,“ og úr þeirri
ferð á hann ekki afturkvæmt. „Kjart-
an situr hinn fjórða dag páska á
Hóli.“ Og síðasta dag ævi sinnar
leggur hann af stað heimleiðis, þótt
hann eigi ekki aftur að sjá Hjarðar-
holt lífs: „Kjartan býst snemma
fimmtudag í páskaviku,“ segir sagan
um brottför hans frá Hóli. Hér er
undarlega mikil áherzla lögð á tíma-
setningu, fyrst langaföstu og síðan
páska, upprisuhátíð Krists. Lesanda
Laxdæla sögu kemur því engan veg-
inn á óvart, þótt Kjartan verði kristi-
lega við dauða sínum. Þegar Bolli
hefur staðið hjá viðureign þeirra
Kjartans og Ósvífurssona og ekki
hafzt að, koma fyrst mild og tvíræð
ögrunarorð Kjartans: „Bolli frændi,
hví fórstu að heiman, ef þú vildir kyrr
standa hjá? Og er þér nú það vænst
að veita öðrumhvorum og reyna nú,
hversu Fótbítur dugi.“ Það er næst-
um því eins og Kjartan geri sér enn
vonir um, að Bolll muni ekki snúast
gegn fóstbróður sínum, en þegar
Bolli snýr að Kjartani, segir hann
við Bolla: „Víst ætlar þú nú, frændi,
níðingsverk að gera, en miklu þyki
mér betra að þiggja banaorð af þér,
frændi, en veita þér það.“ Síðan kast-
aði Kjartan vopnum og vildi þá eigi
verja sig, en þó var hann lítt sár, en
ákaflega vígmóður. Engin veitti Bolli
svör máli Kjartans, en þó veitti hann
honum banasár. Bolli settist þegar
undir herðar honum, og andaðist
Kjartan í knjám Bolla. Iðraðist Bolli
þegar verksins og lýsti vígi á hendur
sér.“
Þau eru ekki ýkja mörg orðin, sem
eignuð eru Kjartani, og vega þó
þungt gegn þögn Bolla. Þrívegis not-
ar Kjartan ávarpið „frændi“, sem
minnir á vináttu þeirra, skyldleika
og fóstbræðralag og gerir ódæðis-
verkið enn átakanlegra. Kjartan deyr
eins og kristnum manni sæmir. Hann
neitar að verja sig og tekur æðru-
laust við banasári af hendi fóstbróð-
ur síns. í samræmi við siðaskoðun
kristninnar var það betra að vera
398