Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Side 66

Tímarit Máls og menningar
væri væntanlega jarðýtumaður í Borgarfirðinum, mundi reiðubúinn að
deyja fyrir hana.“
Hann fékk sér vænan teyg úr glasi sínu og dæsti þungan:
„Ó, drottinn minn!“
Valur hafði hlýtt með alhygli á orðaskipti þeirra frændanna og sá sér nú
leik á borði að þjarma ofurlítið að Jarli, þeim langskólagengna, sem hann
undirniðri þóttist alltaf eiga eitthvað óútkljáð við.
„Já, drottinn minn, segi ég líka,“ mælti hann. „Það er sannarlega undra-
vert, að upplýstur maður á síðari hluta tuttugustu aldar skuli geta andvarpað
af aðdáun á svo nauðaómerkilegri persónu sem Gunnlaugi ormstungu. Eg
held þessi ólánssami oflátungur hefði verið betur koininn við nytsamleg störf.
Hver veit nema þá hefðu heflazt af honum verstu skapbrestirnir. Það er af-
sakanlegl, þó að unglingar á riddaraöld létu hlekkjast af innantómuin sperr-
ingi þessa manns, en ...“
„Innantómum sperringi,“ greip Jarl fram í. „Hann lét þó lífið fyrir ást sína
eða að minnsta kosti metnað. Hvorugur okkar væri víst maður til þess, Valur
minn. Enda er hugrekki ekki meðal dygða nútímans.“
„Ég held hann hafi hara dáið úr hégómaskap,“ svaraði Valur. „En um
hugrekkið er ég þér sammála, að það er ekki meðal þeirra dyggða nútímans,
sem hæst ber. Og satt að segja finnst mér það ekki nema gott. Því að hvað
er hugrekki? Það er ofsaspenna, sem dýr og menn hleypa á taugakerfið and-
spænis hætturn. Það er náttúruviðbragð í frumstæðri lífsbaráttu. Af minni
fátæklegu þekkingu skilst mér, að viðleitni mannfólksins hafi löngum beinzt
að því að búa þannig í haginn fyrir sig, að það þyrfti sem sjaldnast að grípa
til slíkra viðbragða. Einmitt á þessu sviði er meginvinningur nútímans. Það
er ekki ýkjalangt síðan menn gátu naumast stigið út fyrir dyr án þess að
mega eiga von á að rekast á náunga, sem sátu um líf þeirra. Og enn skemmra
er síðan það þurfti hugrekki til að fara yfir ársprænu eða út fyrir landstein-
ana eftir björg í bú. En nú geta menn ferðazt hættulítið yfir höf og lönd,
flogið með hraða hljóðsins um loftin og jafnvel farið leiðangra út í himin-
geiminn. Hvers konar tryggingar veita öryggi fyrir fjártjóni og öðrum
skakkaföllum. Ef sjúkdóma ber að höndum, er herskari af læknum til taks,
þar sem enginn var áður. Og sé tilfellið alvarlegt, leggst maður inn á hótel,
þar sem til reiðu er bezta aðhlynning, fullkomnustu lækningatæki, kvalastill-
andi lyf. Fyrir þessar framfarir allar hefur meðalaldur manna hækkað um
helming á fáum áratugum.“
Reyni féll ekki nema miðlungi vel þessi afdráttarlausa lofgerð um samtíð-
304