Tímarit Máls og menningar - 01.12.1965, Blaðsíða 129

þá aftur. Á banabeði gaf hann flestöllum
skuldunautum sínum upp það sem hann
átti hjá þeirri, enda hafði hann loks fengið
sæmileg laun síðustu árin sem hann lifði.
I bréfunum til Jóns koma víða fram áhyggj-
ur hans af fjármálum, og þó einkum ótti
hans að honum muni ekki endast ævin til
að greiða skuldir sínar.
En einna mestur fróðleikur er í bréfun-
um um afstöðu Brynjólfs til íslenzkra
stjórnmála í víðasta skilningi. Ódrepandi
áhugi hans og framfaraviðleitni kemur
skýrt í ljós, þrátt fyrir mikið annríki og
lélega heilsu. Nokkur keppni var með
þeim Jóni Sigurðssyni framan af um for-
ustu í þessum málum; Brynjólfur segir
reyndar að markmið þeirra sé hið sama,
en þykir Jón nokkuð ráðríkur: „jeg hef
aldrei borið móti því að hann sje ekki
góður flokksforingi, þó jeg segi hann gjöri
of mikið til að vera flokksforingi", segir
hann í bréfi til Jóns bróður síns 1844.
Brynjólfur ætlaði sér að komast á þing
þegar Alþingi var endurreist; hann bað
hvað eftir annað Jón bróður sinn að ánafna
sér tíu jarðarhundruðum svo að hann
kæmist á kjörskrá. Ur þessu varð þó ekki,
að því er virðist fyrir seinlæti Jóns. Upp
úr því sótti Brynjólfur ekki fast að verða
þingmaður, enda var ekki um það að ræða
eftir að hann var orðinn forstöðumaður
íslenzku stjórnardeildarinnar. Hann var
hinsvegar ófeiminn að benda á veilurnar
hjá íslenzkum alþingismönnum á fyrstu
þingunum. Hann skrifar Pétri bróður sín-
um 1849: „þó er vankunnáttan hjá löndum
okkar miklu verri en ófrelsisandinn. Jeg
hef enn aldrei á alþingi sjeð nokkurn
mann koma fram, sem hugsar skarpt“.
Svipuð ummæli koma fram í öðrum bréf-
um; þetta er ekki lærdómshroki, lieldur
eru ummælin rökstudd af glöggskyggni og
þekkingu.
Það er og verður sífellt undrunarefni
Umsagnir um bcekur
hvílíkur kraftur og lífsþróttur bjó í þess-
um ungu íslendingum sem voru að alast
upp í Kaupmannahöfn á áratugunum eftir
1830. Aðstæður þeirra voru ekki þvílíkar
að þeir væru líklegir til forustu í stjórn-
málum og menningarmálum íslendinga.
Þeir voru allir félitlir, sumir bláfátækir,
flestir stórskuldugir, margir heilsutæpir,
og enginn þeirra átti öfluga bakhjarla. En
þeir áttu þá trú á land sitt og þjóð sem
flytur fjöll, og það gerði gæfumuninn.
Þessi bréf eru enn einn vitnisburður um
þá merkilegu kynslóð, erfiðleika hennar og
baráttu. Þau eru hollur lestur og mætti
vera lærdómsríkur þeirri kynslóð sem situr
að kjötkötlum velferðarríkisins.
Útgáfa bréfanna er gerð af vandvirkni.
Þau eru prentuð með óbreyttri stafsetn-
ingu Brynjólfs, svo sem eðlilegt er og
sjáifsagt. Skýringar eru stuttorðar, en ná
þó til þess mikilvægasta af einstökum at-
riðum bréfanna. Hinsvegar er þeim of
þröngur stakkur skorinn til þess að gera
grein fyrir stjórnmálaferli Brynjólfs, enda
verður það ekki gert til hlítar nema í
stærra riti. J. B.
Deiluefni í norsk-íslcnzkri
sögn
Norrænu félögin hafa nú á þessu ári gefið
út bók eftir norska fræðimanninn Hallvard
Mageröy. Fjallar hún um deiluatriði í
norsk-íslenzkri sögu og er þriðja ritið í
bókaflokki, sem ofannefnd félög hafa gefið
út sem deiluefni í sögu Norðurlandaþjóða.1
Ritið snýst aðallega um þjóðerni landnáms-
manna á íslandi hvort þeir hafi verið Norð-
menn eða þjóðemi þeirra hafi verið eitt-
hvert annað, þótt frá Noregi kæmu, eða
1 Omstridte Spörsmál i Nordens Historie
III. Norsk-islandske problem av Hallvard
Mageröy. Universitetsforlaget 1965, 114 bls.
367