Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 8

ins. Andæft er trúarlegri einangrunar-
stefnu hindúa, þeirri tegund hryðjuverka-
starfsemi sikha sem sprengir flugvélar,
heimsku kristinnar sköpunarhyggju jafnt
sem þröngsýnni viðhorfa Islams. En slíkt
andóf er langt frá því að vera „dónaskapur
og níð“. Ég hef enga trú á því að flestum
þeirra múslima sem ég þekki sé það nokk-
ur þyrnir í augum.
Það sem er þeim þyrnir í augum eru
staðhæfingar eins og þessar: „Rushdie
kallar Múhammeð spámann homma“,
„Rushdie segir að Múhammeð spámaður
hafi beðið Guð leyfis að eðla sig með öll-
um konum í heiminum", „Rushdie segir
að eiginkonur spámannsins séu hórur“,
„Rushdie kennir spámanninn við djöful“,
„Rushdie kallar fylgismenn spámannsins
úrþvætti og rœfla“, „Rushdie segir að all-
ur Kóraninn sé verk Djöfulsins." Og svo
framvegis.
Ég varð agndofa af að fylgjast með flóði
þvílíkra staðhæfinga og að sjá hvernig
þær hafa öðlast sannleiksígildi í krafti
endurtekningarinnar. Ég varð agndofa
þegar ég komst að því að fólk, milljónir á
milljónir ofan, væri tilbúið að dæma
Söngva Satans og höfund þeirra, án þess
að lesa bókina, án þess að grafast fyrir um
hvaða mann þessi náungi hefði að geyma,
á grundvelli aðdróttana sem þessara. Ég
varð agndofa þegar ég komst að því að
fólki er alveg sama um listina. Samt er
eina leiðin til að skýra málin, eina leiðin
fyrir mig til að reyna að setja þá skáldsögu
sem ég skrifaði í raun og veru í stað þeirr-
ar sem ekki er til, sú að segja ykkur sögu.
Söngvar Satans er sagan um tvo menn
sem eru hræðilega klofnir. Hvað annan
þeira snertir, Saladin Chamcha, er klofn-
ingurinn af jarðneskum og samfélagsleg-
um toga: segja má að hann sé rifinn milli
Bombay og London, Austur- og Vestur-
landa. I hinum, Gibreel Farishta, er tví-
drægnin andlegs eðlis, klofningur í sál-
inni. Hann hefur glatað trúnni og tog-
streita hans felst í því að hann hefur ákaf-
lega sterka þörf fyrir að trúa en er ekki
lengur fær um það. Sagan er „um“ það
hvernig þeir kappkosta að verða heilir
menn.
Af hverju „Gibreel Farishta“ (Gabríel
Engill)? Ekki til að ausa yfir hinn „raun-
verulega" Gabríel Erkiengil „dónaskap
og níði“. Gibreel er kvikmyndastjarna, og
kvikmyndastjörnur svífa yfir okkur í
myrkri, hátt yfir lifandi fólk hafnar, mitt
á milli okkar og guðdómsins. Með því að
gefa Gibreel nafn engils var hann gerður
að jarðneskum samnefnara hálfguðdóm-
legra engla. En eftir að hann missir trúna
stafa allar hans hremmingar af nafninu.
Chamcha lifir af. Hann verður heill með
því að snúa aftur til uppruna síns og, það
sem meira er, með því að horfast í augu
við og læra að takast á við hin stóru sann-
indi ástar og dauða. Gibreel ferst. Hann
getur hvorki farið að tilbiðja Guð á nýjan
leik, né látið jarðneska ást koma í staðinn.
Að lokum sviptir hann sig lífi þegar hann
getur ekki afborið sálarkvalirnar lengur.
Mesta kvalræði hans birtist honum í
draumum. I þessum draumum leikur hann
hlutverk nafna síns, Erkiengilsins, og
verður vitni að og tekur þátt í atburðarás
ýmissa harmrænna frásagna sem fjalla
um eðli og afleiðingar opinberunar og
trúar. Það eru ekki bara efasemdir sem
setja svip á þessa drauma. Trúlaus land-
eigandi hefur horft upp á allt heimaþorp
sitt og konu sína drukkna í Arabíuflóa
eftir að hafa lotið leiðsögn s kyggnrar
6
TMM 1990:2