Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Qupperneq 145

1
Einstaklingur sem stóð neðarlega í valdastiga samfélagsins, líkt og leigu-
liðinn í dæminu hér að framan, sýslaði ekki með fyrirgefningu skulda eða
synda gagnvart þeim sem voru æðri honum í samfélaginu. Að vera boðin
fyrirgefning af hálfu valdaminni aðila hefði verið móðgun við æru þess
valdameiri. Jafningjar gátu að sjálfsögðu fyrirgefið hvor öðrum án þess að
eiga á hættu að fyrirgera heiðri sínum. Samkvæmt þessu hugmyndalíkani
streymir fyrirgefning fyrst og fremst í eina átt: Frá þeim valdameiri til
hins valdaminni. Keene tekur Jesú og breytilega valdastöðu hans í Nýja
testamentinu sem dæmi. Þegar Jesús segir við bersyndugu konuna: „Syndir
þínar eru fyrirgefnar“ (Lúk 7.48), þá er staða hans sterk. Sú staða hafði
breyst þegar búið var að negla hann upp á kross. Hinn krossfesti Jesús
biður Guð að fyrirgefa þeim sem krossfestu hann. Hann segir ekki: Syndir
ykkar eru fýrirgefnar, heldur vísar því til Guðs sem hefur allan heiminn á
valdi sínu. „Faðir, fyrirgef þeim því að þeir vita ekki hvað þeir gera“ (Lúk
23.34). í niðurlægingu sinni á krossinum er Jesús, að mati Keenes, ekki í
aðstöðu til að fyrirgefa: Guð einn hefur vald til þess. Einmitt á krossinum
hefði mátt hugsa sér ákveðin hvörf, nefnilega þau að Jesús hefði gengið
gegn hinum ríkjandi fyrirgefningarskilningi sem víðast hvar má finna í Nýja
testamentinu, hann hefði getað brotið blað og boðað að hinir veiku væru
í aðstöðu til að fyrirgefa, er niðurstaða Keenes, en það gerir hann ekki.13
Þau tengsl valds og fyrirgefningar, sem augljós voru einstaklingum sem
lifðu og störfuðu á fyrstu öld eftir Krist og fjallað hefur verið um hér að
framan, eru vissulega víðast hvar horfin í nútímasamfélögum. Að tala um
vald og valdatengsl er þó ekki úrelt, t.d. þegar brotið hefur verið á mann-
eskju eða hún niðurlægð þótt fremur sé átt við sálrænt vald eða valdaleysi
en samfélagslegt í því samhengi. Að ná aftur valdi á lífi sínu eftir niðurbrot
eða niðurlægingu er orðalag sem er fyllilega merkingarbært. I menningu
samtímans er það ekki óalgengt að þolendum brota og niðurlægingar
sé ráðlagt að fyrirgefa þeim sem brotið hafa gegn þeim, oft óháð iðrun
viðkomandi eða fyrirgefningarbeiðni.14 Þessi ráðlegging hefur það að mark-
miði að hjálpa fólki til að komast út úr sálrænum erfiðleikum og setjast
13 Sama heimild, bls. 129-130.
14 Hér má taka mörg dæmi en látið verður nægja að vísa til umræðu um þetta efni í tveimur greinum
eftir Sólveigu Önnu Bóasdóttur, „Kirkjan og kynferðislegt ofbeldi. Gerendur kynferðislegs
ofbeldis - frá guðfræðilegu og siðfræðilegu sjónarhorni", RitröS Guðfrœiíistofnimar, 2010:2, bls.
144-161, hér 153-156 og „Ábyrgð og réttlát viðbrögð gagnvart þolendum kynferðisofbeldis.
Guðfræðilegt og siðfræðilegt sjónarhorn", RitröS GuSfiiSistofiiunar, 2011:1, bls. 97-117, hér
112-115.

143