Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2012, Side 163

og eru gerðir þýðingarinnar varðveittar í handritum, elstum frá 13. og 14.
öld. Höfundar bókarinnar sem hér um ræðir létu sér þó ekki nægja að fjalla
ítarlega um ritin þrjú og möguleg tengsl þar á milli heldur birtu texta þeirra
allra í vönduðum útgáfum. Tómasarguðspjall og Tómasarkver er hér að finna í
þýðingu Jóns Ma. úr koptísku. Tómasarsaga er hins vegar birt í þeim íslenska
búningi er hún var sett í á miðöldum og annaðist Þórður Ingi útgáfu hennar
(til aðgreiningar frá Tómasarsögu hinni fornu er vísað til hinnar norrænu
þýðingar sem Tómas sögu postula). Þórður birtir tvær gerðir sögunnar og
auk þess latneskan texta hennar í viðauka en honum þykir sennilegt að texti
honum líkur hafi legið þýðingunum til grundvallar þegar þær voru gerðar.
Þessi efnisríka bók markar að ýmsu leyti tímamót og hefur síst fengið þá
athygli sem hún verðskuldar síðan hún kom út. Hún er ein örfárra íslenskra
fræðilegra útgáfna sem taka mið af þeirri róttæku endurskoðun á sögulegum
kringumstæðum mótunarára frumkristninnar sem fram fór á síðustu öld
og er óhætt að segja að henni hafi ekki verið gerð jafn afgerandi skil á jafn
ítarlegan máta hér á landi áður.1
Utgáfa frumtextanna á íslensku markar sömuleiðis þáttaskil. Islenskir
lesendur hafa hvergi jafn greiðan aðgang á móðurmálinu að frumkristnum
textum sem ekki komust að í helgiritasafni því sem nú kallast Nýja
testamentið. Það eina sem upp á vantar svo að öllum meginstoðum í
Tómasarkorpusnum séu gerð rækileg skil er Tómasarsaga hin forna, þ.e.
sá texti sögunnar sem fræðimenn telja að komist næst upprunalegri mynd
hennar þegar hún var skrifuð á þriðju öld, sennilega á sýrlensku. Þórður Ingi
bendir sjálfur á að full þörf sé á að gefa út íslenska þýðingu á sem uppruna-
legastri gerð sögunnar og er því ekki að neita að við lestur bókarinnar Frá
Sýrlandi til íslands hefði oft verið hentugt að geta flett upp í slíkri útgáfu
til samanburðar.2 Þess ber þó að geta að í afar fróðlegri greinargerð sinni
um Tómasarsögu (í 6. kafla) birtir Þórður Ingi hluta úr elstu gerð sögunnar
í eigin þýðingu sem honum þykja mikilvægir til samanburðar við norrænar
þýðingar hennar (úr ensku að því er virðist).3
1 Sjá þó greinar eftir Jón Ma. á ýmsum vettvangi, sem og inngang hans að Tómasarguðspjalli
(Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2001). Sjá einnig Clarence E. Glad, Átökin um textann:
Nýja testamentið og upphaf kristni (Ritröð Grettisakademíunnar 1; Reykjavík: Háskólaútgáfan,
2004).
2 Jón Ma. Ásgeirsson og Þórður Ingi Guðjónsson, Frá Sýrlandi til íslands: Aifur Tómasar postula
(Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2007), nmgr. 162 á bls. 122.
3 Sama rit, bls. 122-126.
161