Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 7

SIGURÐUR PÉTURSSON
Erlend tungumál á Íslandi
á 16. og 17. öld
Að far ar orð
ÞEGAR nor ræn ir menn sett ust að á Ís landi á 9. og 10. öld töl uðu
þeir sömu tungu og frænd ur þeirra á hin um Norð ur lönd un um og
fyrstu ald irn ar eft ir land nám virð ast Ís lend ing ar hafa get að gert sig
skilj an lega við marga ná granna sína án mik illa erf ið leika. Eft ir því
sem fram liðu stund ir þró að ist nor ræn tunga í ólík ar átt ir og þeg -
ar líða tók á 16. öld ina var mun ur inn víð ast orð inn það mik ill að
sú gerð nor ræn unn ar, sem hér var töl uð og við köll um ís lensku,
hef ur að lík ind um ver ið mörg um nor ræn um mönn um ill skilj an leg
og jafn vel óskilj an leg.1 Þessi vandi hef ur vit an lega ver ið Ís lend ing -
um enn til finn an legri því fjar skyld ari sem við mæl end ur þeirra
voru og því hef ur ein hver kunn átta í er lend um mál um ver ið nauð -
syn leg til sam skipta við út lend inga hvort sem var hér á landi eða
Skírn ir, 178. ár (haust 2004)
RITGERÐIR
1 Fram an af öld inni er t.d. ýms um ráða mönn um í Nor egi og jafn vel í Dan mörku
skrif að á ís lensku en á síð ari hluta ald ar inn ar eru fyrstu ís lensku forn rit in þýdd
á dönsku eða lat ínu. Ög mund ur bisk up Páls son skrif ar bisk up um og prest um í
Nor egi á ís lensku (Dipl. Isl. VIII, 592; 604; 606; 607; IX, 71; 72; 83; 133–37; 670)
og jafn vel kon ungi (Dipl. Isl. VIII, 562; 592) sem hann einnig skrif ar á þýsku
(Dipl. Isl. X, 182). Jón bisk up Ara son skrif ar kon ungi á ís lensku (Dipl. Isl. XI,
147) og Giss ur bisk up Ein ars son skrif ar bisk up um í Nor egi (Dipl. Isl. XI, 149;
203) og Otta Stígs syni hirð stjóra (Dipl. Isl. XI, 356) á ís lensku en kon ungi (Dipl.
Isl. X, 205) og Sjá lands bisk upi (Dipl. Isl. XI, 143) á þýsku. Norð mað ur inn Mads
Størsen (1500–69) þýddi Heimskringlu Snorra Sturlu son ar á dönsku á ár un um
1552–67 og birt ist þýð ing in á prenti í Kaup manna höfn 1594 (Ros enk ilde 1987:
172–73). Árið 1597 hafði Arn grím ur Jóns son lærði lok ið við fyrstu þýð ing ar
sín ar lat nesk ar á ís lensk um forn rit um, þ.e. Hi stor ia Joms burg ensi um, Supple -
ment um Hi stor iæ Nor vag icæ, Rer um Dan icar um Frag menta og Ad Cata log um
Reg um Sveciæ (Arn grimi Jonae Opera latine conscripta I 1950).