Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 79

ver ið bönn uð í balkneska lýð veld inu. Það voru nefni lega miklu
færri götu ljós þar syðra en í Stóra-Bret landi og rautt ljós hindr ar
ör ugg lega fleiri at hafn ir en ófrelsi í trú mál um. En við telj um Bret -
land frjáls ara land af því við telj um trú ar brögð vera mik il væg ari en
göngu ferð ir. Ofan á bæt ist að þjóð fé lag þý lyndra get ur ekki ver ið
frjálst. Ef all ir beygja sig í svað ið fyr ir vald höf um hef ur nei kvætt
frelsi lít ið gildi. Til að bæta gráu ofan á svart geta menn ver ið háð -
ir ill við ráð an leg um fíkn um eða feimni sem rétt eins og þý lyndi
get ur tak mark að frelsi þeirra „inn an frá“. Mað ur er ekki fylli lega
frjáls ef hann er fík inn, feim inn eða þý lynd ur gegn vilja sín um. Sá
get ur tek ið und ir með Páli post ula sem sagði í Róm verja bréf inu
(7.19) „hið góða, sem ég vil, gjöri ég ekki, en hið vonda, sem ég vil
ekki, það gjöri ég“. Að eins sjálf ráða menn geta ver ið frjáls ir, frel-
si er ekki bara frelsi frá ytri hindr un um held ur líka innri tálm un -
um. Þetta nefn ist „innra frelsi“ eða „já kvætt frelsi“. Frelsi er mátt -
ur til at hafna, menn verða t.d. að hafa mátt til að standa upp í hár -
inu á vald höf um (Taylor 1996: 211–230). Nefna má að Krist ján
Krist j áns son and æf ir mörgu í boð skap Taylors.22 Kanada mað ur -
inn skilji ekki að upp runi tálm ana skipt ir sköp un. Vart séu menn
ófrjáls ir ef þý lyndi þeirra eða feimni eru með fædd. Öðru máli
gegni ef upp eldi eða sam fé lags hætt ir valda þý lyndi, þá má tala um
frels is svipt ingu því hún sé mönn um að kenna (Kristján 1996:
96–100 og víð ar). Þessi gagn rýni Krist jáns virð ist hitta í mark en
bjarg ar ekki Nozick. Eft ir stend ur að frelsi er að ein hverju leyti
mátt ur til gjörða; frels is hug tak ið er mátt ar hug tak.
Í sjö unda lagi vil ég vísa á bug þeirri kenn ingu að ein stak ling -
ar ein ir séu til, sam fé lag ið ekki. Nozick gef ur sér ein fald lega án
nokk urra raka að ein stak ling ur inn sé til.23 Það fylg ir sög unni að
hann fær ir held ur eng in eig in leg rök fyr ir því að rétt indi séu til, og
eins og við höf um séð eyð ir hann ekki tíma sín um í að rök ræða
að réttlæta lágmarksríki 363skírnir
22 Krist ján ver ákveðna hug mynd um nei kvætt frelsi sem heit ir „ábyrgð ar kenn -
ing in“. Fylgj end ur henn ar skil greina „tálm an ir“ öllu víð ar en Nozick og hans
menn (Krist ján Krist jáns son 1996).
23 Þetta gild ir alla vega um skrif Nozicks í An archy, State and Utopia. Seinna skri-
f aði hann lang hund um sjálf og sjálfsemd. Hana má finna í bók inni
Philosophical Ex planations.