Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 21

þeg ar hef ur ver ið minnst á. Eitt fyrsta rit í þeim flokki var post illa
Ant on i us ar Cor vinus ar, sem Odd ur Gott skálks son (d. 1556), síð -
ar lög mað ur, þýddi úr þýsku og út kom í Rostock vor ið 1546. Á
næstu ára tug um fylgdu í kjöl far ið mörg trú ar rit sem gef in voru út
í Kaup manna höfn og síð ar á Ís landi og voru flest þess ara rita þýdd
úr þýsku, að minnsta kosti meira en tug ur á 16. öld og á fjórða tug
verka á 17. öld. Auk þess birt ist fjöldi þýddra verka aldrei á prenti
og er sumt af því enn varð veitt í hand rit um. Sög um fer t.d. af því
hversu af kasta mik ill þýð andi síra Ólaf ur Halls son (1605–81) í
Grímstung um var og skýra heim ild ir frá því að hann hafi þýtt
nokkra tugi trú ar rita úr ýms um mál um en samt flest úr þýsku,
þótt ekk ert birt ist á prenti.33
Og það voru ekki að eins trú ar rit sem kunn áttu menn í þýsku
feng ust við að þýða, eins og þýð ing ar Magn ús ar Jóns son ar (um
1531–91) prúða bera glöggt vitni um. Á ár un um 1588–89 þýddi
hann rit um rök ræðu list eft ir Ort holf Fuchs berger (1490–1541) og
ann að um mælsku list eft ir Frieder ich Rieder er (á lífi 1493).34
Rúm um tutt ugu árum áður hafði hann feng ist við að þýða efni úr
al múga bók mennt um, eins og sjá má af Pontus ar rím um hans frá
1564–1566 og fleiri áttu eft ir að fylgja í fót spor hans, því að talið
er að sex sögu efni al múga bóka að minnsta kosti hafi ver ið þýdd úr
þýsku. Af því sem hér hef ur ver ið rak ið varð andi þýsku kunn áttu
Ís lend inga má ljóst vera að þýska hef ur gegnt mik il vægu hlut verki
bæði í við skipta- og menn ing ar lífi Ís lend inga á 16. og 17. öld og
kem ur það reynd ar heim og sam an við þá frá sögn Finns Jóns son -
ar að allt fram á 17. öld hafi enn ver ið prest ar til á Ís landi sem
kunnu litla eða enga lat ínu en voru hins veg ar vel að sér í dönsku
og þýsku.35
erlend tungumál á íslandi… 305skírnir
33 Í riti sínu Speci men Is landi ae Non-Bar barae (GKS 2872 4to) seg ir Jón Þor kels -
son Thork illi us frá þýð ing ar störf um Ólafs Halls son ar (bls. 173–82) en dreg ur í
efa að hann hafi get að þýtt svo mörg verk.
34 Hand rit þess ara þýð inga eru enn varð veitt. Rit Fuchs bergers í Lbs 2675 4to og
rit Rieder ers í AM 702 4to. Sjá enn frem ur Magn ús Jóns son 1961: xxiv–xxv og
Jón Þor kels son 1895: 97–98.
35 Finn ur Jóns son 1775: 347.