Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 109

Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 109
töku eða við ur kenn ingu. Fyrsti mál fræð ing ur inn tal ar um þýð ing - ar helg ar sem eina grein rit list ar, og á þar vafa laust við texta í lík - ingu við þá sem varð veitt ir eru í Hóm il íu bók un um, þeirri norsku og ís lensku. Þetta var grund vall at riði til áhrifa á þró un rit máls ins. Ef lat ína hefði ver ið not uð má allt eins bú ast við að hin forna nor ræna arf leifð hefði átt erf ið ara uppdrátt ar. Það að kirkjan „tók við“ eða við ur kenndi nor rænu var merki legt at riði og réð senni - lega úr slit um um alla síð ari þró un. Á viss an hátt má líkja ástand inu á tím um kristni töku og upp - hafs ritald ar við þá tíma sem við nú lif um á. Á 11. öld var tek ið við nýj um sið, og það sem þurfti var að laga nýtt hug mynda kerfi að mál inu, ekki ólíkt því að nú á tím um þarf að laga tækni að ís lensku sam fé lagi. Ný trú og ný menn ing flutti með sér ara grúa hug mynda og hug taka, og mál ið þurfti að takast á við hinn nýja hug ar heim. Orða forði um kristi leg og grísk-lat nesk fræði var auð vit að ekki til fyr ir og hann þurfti að „smíða“ með ein hverju móti, þótt ekki væru nein ar orða nefnd ir að störf um eins og á 20. öld (eða hvað?). Þetta er það sem Haugen kall ar á ensku ela boration, þ.e. þró un eða þroska mið ils ins. Hvern ig náði mið ill inn þess um þroska? Eins og gef ur að skilja er það fyrst og fremst orða forð inn sem verð ur fyr ir barð inu á hin um nýju hug tök um, ef svo má segja, en einnig er nauð syn leg ur ákveð inn setn inga fræði leg ur þroski áður en rit - mál verð ur til. Segja má að lán ið hafi ver ið að Ís lend ing ar höfðu und ir hönd um þroskað an mið il að grípa til þeg ar ritöld hófst. Ernst Walt er (1976) hef ur tek ið sam an gagn legt rit um áhrif kristni og suð ræns lær dóms á nor ræn an orða forða við upp haf ritald ar. Hann flokk ar þessi áhrif á orða forð ann eft ir því hvers eðl is þau eru og styðst þar við hug tök sem W. Betz mót aði þeg ar hann at hug aði áhrif lat ínu á forn há þýsku. Þeg ar er lend hug tök eru flutt inn er auð vit að ein leið in að nota töku orð (Lehnwört er). En einnig er hægt að beita því sem Walt er kall ar Lehnbild ungen eða töku mynd an ir. Ein slík að ferð er töku þýð ing (Lehnüber setzung). Dæmi um það er þýska orð ið Wol ken kratz er, „skýja kljúf ur“, þar sem enska orð ið skyscra per er þýtt lið fyr ir lið („Glied-für-Glied Über setzung“). Ann að er það sem hann kall ar Lehnübertrag ung og tal ar um frjáls ari þýð ingu („freiere Teilübertrag ung“). Dæmi „á vora tungu“ 393skírnir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212

x

Skírnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.