Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 46

Fyrstu hug tök in eru nátt úru leg leiki og sann leik ur. Þau má
skilja með tvenn um hætti. Ann ars veg ar sem sam nefni, og þá
merkja þau ein fald lega að mál verk ið lík ist fyr ir mynd inni al gjör -
lega, eða þau eru not uð í mis mun andi merk ingu, og þá tek ur fyrra
hug tak ið til hins al menna en síð ara hug tak ið til hins ein staka.
Þannig seg ir Helgi að nátt úru leg leiki merki að mál verk ið sýni
hlut inn eins og hann er „sam kvæmt teg und þeirri sem hann er
einn lið ur af, án þess þó að sýnt sé hver hann er“, en sann leik ur
felist í því að mál verk ið lík ist til tekn um hlut á „viss um tíma,
kring um stæð um eða augna bliki“ (32.gr.). Í fyrra til vik inu gæti
mál verk ið þá sýnt ein hvern mann, án þess að það sé ein hver til tek -
inn mað ur, en í seinna til vik inu sýn ir það ákveð inn ein stak ling á
viss um stað og tíma. Helgi tel ur raun ar að þetta tvennt, nátt úru -
leg leiki og sann leik ur, feli í sér allt ann að „er telja má einu mál -
verki til gild is og eru kost ir þess“ (32.gr.). Sam kvæmt þessu eru
önn ur gildi mál verks ins leidd út, ef svo má segja, frá þess um
tveim ur og lýsa hlut um þeirra nán ar.
Þetta kann að koma á óvart, sök um þess að hug tök in nátt úru -
leg leiki og sann leik ur taka til sam bands mál verks ins við fyr ir -
mynd ina, en ekki mál verks ins sjálfs sem slíks, en að minnsta kosti
sum þeirra fag ur fræði legu gilda sem hann taldi upp sem að al kosti
mál verka, til dæm is hug tök in sam kvæmni og ein ing, virð ast frem -
ur eiga við mál verk ið sjálft, en ekki fyr ir mynd ina. Þeg ar Helgi
hef ur grein ar gerð sína fyr ir sam kvæmni og ein ingu í mál verki seg -
ir hann að þau lýsi sér í því að „all ir part ar þess (all ir hlut ir í því)
eigi vel hver við ann an og myndi, all ir til sam ans, eina eðli lega
heild, með öðr um orð um að lög un, birta, skuggi og lit ur hvers
ein staks sé rétt og sam svari vel hvað öðru og sé, allt til sam ans, lif -
andi eft ir mynd frum mynd ar inn ar, sé það sem ætl ast er til.“
(32.gr.) Enda þótt grein ar gerð in byrji eins og Helgi sé að tala um
mynd flöt inn gef ur sviga grein in „all ir hlut ir í því“ vís bend ingu um
að það sé rang ur skiln ing ur. Helgi er sem sé ekki að tala um stöðu
forma og lita á mynd fleti, held ur um lit, sam setn ingu og stöðu
fyrir mynd ar inn ar sjálfr ar. Sú hug mynd að mál verk sé um fram allt
lit ur og form á mynd fleti á hér ekki við. Mál verk ið er eft ir mynd
af fyr ir mynd inni og það eru eig in leik ar fyr ir mynd ar inn ar, staða
gunnar harðarson330 skírnir