Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 77

land. Bit hag ar og veiði lend ur sem all ir gátu áður nýtt að vild urðu
eign léns herra og stór bænda (t.d. Ryan 1981: 337). Ryan bend ir á
að Nozick ein blíni á einka eign ar rétt sem hin eina sanna frels is -
rétt.17 Ryan spyr af hverju það að vera frjáls til að ferð ast um land
og njóta feg urð ar þess sé minna virði en frelsi til að eiga land
(Ryan 1981: 339). Nozick til varn ar má nefna að hon um er vand -
inn ljós. Hann seg ir að mað ur sem eigi eina vatns bólið á til teknu
svæði megi ekki nota það að vild, t.d. til að kúga sárþyrsta ná -
granna sína.18 Tak marka má einka eign ar rétt inn til að koma í veg
fyr ir skelfi leg slys. Eig andi eyju má t.d. ekki stugga skip reika
mönn um burt ef eyj an er eina bjarg ráð ið sem fólk ið á (Nozick
1974: 179–180). En spurn ing in er hvort Nozick grafi ekki eina fer-
ð ina enn und an sjálf um sér. Kannski er hægt að skil greina „stór -
slys“ eða „kúg un“ með svo víð feðm um hætti að rétt læta megi um -
tals verð ar tak mark an ir á einka eign ar rétti til að koma í veg fyr ir
ósómann. Ef til vill væri rétt að af nema eina keign arrétt á fiskikvó-
t um af þeim sök um.
Hvað sem því líð ur er nið ur staða mín sú að lág marks rík ið sé
ekki það frels is veldi sem Nozick hygg ur. Það get ur leitt til ger -
ræð is af verri gerð inni. Reynd ar er ég ekki einn um þessa skoð un.
Þor steinn Gylfa son hef ur áður leitt rök að henni, þó með ögn
öðrum hætti en ég (Þor steinn Gylfa son 1998: 43–51).
Í sjötta lagi má gagn rýna þær frels is hug mynd ir sem lík lega
stóðu hjarta Nozicks næst. „Lík lega“ segi ég, því Nozick læt ur
hjá líða að skil greina frels is hug tak ið. Að minnsta kosti verð ur
vart barn úr hans brók nema hann gefi sér að frelsi sé fjar vera
þvingana, frelsi frá ein hverju.19 Þetta heit ir á góðu máli „nei kvætt
frelsi“.20 Fylgj end ur kenn ing ar inn ar um nei kvætt frelsi segja að
að réttlæta lágmarksríki 361skírnir
17 Þor steinn Gylfa son er á svip aðri skoð un (Þor steinn Gylfa son 1998: 49).
18 Það fylg ir sög unni að búið er að einka væða vatns bólin í Bólivíu. Nán ar til tek -
ið hef ur ákveð ið einka fyr ir tæki keypt einka rétt á vatni í til tekn um bæ þar suð -
ur frá. Menn mega ekki einu sinni safna regn vatni á þess um guðsvol aða stað, þá
kem ur lög g ann og sting ur þeim inn. Fyr ir tæk ið keypti jú vatns rétt inn eft ir öll -
um mark að ar ins kúnst um og regl um (Rodd ick 2001: 197). En sjálf sagt seg ir
dæm ið meira um Bólivíu en einka væð ingu.
19 Nozick skrif aði fræga grein um þving an ir (coercion) og er erfitt að skilja grein -
ina öðru vísi en að hann telji frelsi vera nei kvætt (Nozick 1972: 101–135).