Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 14

andi sem hvar vetna fylgdi í kjöl far ið á húman ism an um, forn -
mennta stefnu end ur reisn ar inn ar. Húman ist ar litu ekki að eins að -
dá un ar aug um til hinn ar fornu grísk-róm versku menn ing ar sem
þeir sóttu inn blást ur í með ýmsu móti, held ur vakn aði einnig
áhugi með þeim til að kom ast að kjarna hluta og frum heim ild um,
ad fontes, eins og þeir nefndu það. Til að ná sett um mark mið um
var grísku kunn átta nauð syn leg og gilti það jafnt um texta margra
heið inna höf unda svo og Nýja testa ment ið.
Eins og þeg ar hef ur fram kom ið var mennt un ar kafli kirkju -
skip an ar Krist jáns kon ungs III mjög í anda hins mikla húman ista
og grísku manns Phil ipps Melancht hons. Því skal eng an furða að í
kirkju ord ín ants í unni er einnig minnst á grísku kennslu og seg ir
svo í ís lenskri þýð ingu henn ar:
Su hin fimta lect i an ma wera fyr ir þeim sem nu eru wel for sokt er j lati jn -
unne og maunn um wir dast til godz næm is komner wera suo þeir kunne
bædi ad tala og skrifa goda lati jnu fyr ir þess um mäa skola meist ar inn wel
lesa nockud þad sem þi en ar til wnd er staudu j girsku [þannig] tungumale.
Enn þo suo ad af þessu werdi ein gin talm an nie for som an äa lati jnu mal -
inu þui þeirra mein ing er raung og oli jd an lig sem wil ia ad skola baurn in
skuli læra girsku [þannig] oc hebr esku fyr enn þau hafa wel jd kat sig j lati-
jn unni.20
Af þessu má ljóst vera að í kirkju skip an inni voru ákvæði sem
heim il uðu grísku kennslu til handa þeim nem end um sem komn ir
voru að loka prófi og náð höfðu full nægj andi valdi á lat ín unni.
Hins veg ar var greini lega ekki ætl ast til að gríska væri þar kennd
al mennt og let ur reglu gerð in í raun frek ar en hvet ur til grísku -
kennslu. Finn ur Jóns son (1704–1789) bisk up seg ir í kirkju sögu
sinni þar sem hann fjall ar um náms efni í lat ínu skól un um í ís lenskri
þýð ingu: „Menn fengu ekki bragð af grísku fyrr en um 1600 eða
und ir lok þessa tíma bils“, þ.e. 1550–1630.21 Orða lag höf und ar er
mjög óljóst og bend ir til þess að hann hafi hvorki vit að ná kvæm -
lega hvenær grísku kennsla hófst við lat ínu skól ana né hversu skip-
sigurður pétursson298 skírnir
20 Dipl. Isl. X, 95, bls. 216.
21 Finn ur Jóns son 1775: 187: Sed Græcæ ling væ gust us, non pri usqvam circa
annum 1600 aut sub finem hujus Per iodi in trod uct us fuit.