Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 156

sögu lega grein ingu. Helsti ann marki verks ins er hve Sig ríð ur set ur þjóð -
ern is- og kyn gerv is orð ræð una í tak mark að sam hengi við fé lags lega,
stjórn mála lega og efna hags lega þró un á því mikla um brota skeiði sem hún
fjall ar um. Eins og heiti rits ins og efni bera vitni um snýst orð ræð an um
þjóð erni og kyn gervi að veru legu leyti um völd þar sem þjóð fé lags hóp ar
takast á um ólíka hags muni og um fjöll un in kall ar bein lín is á að hug mynd -
ir orð ræð unn ar séu skýrð ar á breið ari grund velli. Rætt er um „valda -
stéttt ina“ og „valda tengsl inn an þjóð rík is ins“, án þess þó að þessi hug tök
séu sett í við un andi póli tískt sam hengi. Ann að „stór hug tak“, „þjóð ern is -
orð ræða“, sem er rauði þráð ur inn í rit inu, er ekki held ur skil greint eða af -
byggt. Það hefði því tví mæla laust styrkt rit verk ið ef þunga miðj an, kynja -
breyt an og bakslag ið í kvenna bar átt unni, hefði ver ið skoð uð með til vís -
un til þjóð fé lags þró un ar inn ar, enda áttu hörð ustu stétta á tök Ís lands sög -
unn ar sér stað á þess um tíma. Í inn gangi seg ir að mark mið verks ins séu
m.a. að greina „þjóð ern is stefnu þriðja ára tug ar ins og þau hug mynda -
fræði legu átök sem þá mögn uð ust upp um gerð þjóð rík is ins“ sem og
„hlut verk og stöðu kvenna“ inn an þess (bls. 18 og 19). Það er ill mögu legt
að gera það án þess að huga að fé lags leg um þátt um hvort sem fé lags leg ur
veru leiki er túlk að ur sem hluti orð ræð unn ar eða utan henn ar.
Af mörk un rit gerð ar inn ar í tíma er held ur ekki ljós og lát ið hjá líða að
rök styðja hvers vegna seinni mörk in eru dreg in um 1930. Al þing is há tíð -
in var vissu lega mik ill sögu leg ur við burð ur, en draga má í efa að hún hafi
vald ið þátta skil um í þjóð ern is hug mynd um. Spyrja má hvort eðli legra
hefði ver ið að draga þau um 1940, enda styðst Sig ríð ur við hug tak ið „mil-
li stríðs ár in“ og fjall ar um verk allt fram um 1944, eins og t.d. Ís lensk men-
n ingu eft ir Sig urð Nor dal, Ís lend inga eft ir Guð mund Finn boga son og
grein ar í Eim reið inni á fjórða ára tugn um. Þró un hug mynd ar inn ar um
endu reisn lýð veld is og lýð ræð is er rak in allt fram til lýð veld is stofn un ar.
Þar er enn frem ur sára lít ið að finna um þátta skil eins og áhrif heims styrj -
ald ar inn ar fyrri (fyr ir utan áhrif verka Oswalds Spen glers sem senni lega
eru of met in hér eins og ann ars stað ar í Evr ópu), hug mynda stefn ur eins og
sós í al isma eða krepp una miklu.
Þrátt fyr ir þessa ann marka er hér um að ræða metn að ar fullt og frum -
legt rit. Við úr vinnslu úr frum text um leit ar Sig ríð ur fanga í rit um mennta -
manna, eins og Jóns Jóns son ar Að ils um ís lenskt þjóð erni og ýmis þjóð -
mála tíma rit, eins og Skin faxa, Eim reið ina, Skírni, Kvenna blað ið og Æsk -
una. Mark mið ið er að átta sig á þjóð fé lags sýn ein stak linga, eink um men-
nta manna, og fé lags hreyf inga. Sig ríð ur grein ir eðl is hyggju Jo hanns Gott -
frieds Herders um þjóð ina sem líf ræna heild og set ur hana í sam hengi við
hug mynd ir Jóns Að ils um þjóð erni Ís lend inga. Enn frem ur rek ur hún ný -
leg ar kenn ing ar fræði manna, eins og þeirra Ant honys Smith og Johns
Hutchin son, en þeir ganga út frá því að for tíð in sé end ur rit uð og end ur -
sköp uð af mennta mönn um með það póli tíska mark mið í huga að verða
valur og sigríður dúna 440 skírnir