Skírnir - 01.09.2004, Blaðsíða 186

við skilj um höf uð átt irn ar og hug tök in upp og nið ur, hægri og vinstri,
fram og aft ur, svo dæmi sé tek ið. Og gang verk sól kerf is ins verð ur því að -
eins mæli kvarði á tím ann að lík ami okk ar skynji takt inn í gangi him in -
tungl anna í sjálf um sér og sam heng ið þar á milli. Spurn ing in varð ar þá
með al ann ars það hvern ig mað ur inn fyll ir tím ann og rým ið með vit und
sinni og lík ama. Um þetta fjall ar Mart in Heidegger m.a. í at hygl is verð um
fyr ir lestri sem hann hélt í Kun st galleri im Erker í St Gal len 1964 og kall -
aði Be merk ungen zu Kunst-Plast ik-Raum. Heidegger reyn ir þar að yf ir -
stíga tví hyggju vit und ar og lík ama (eða efn is og anda) með því að skil -
greina ver una í rým inu ekki sem hlut læga stað reynd, held ur sem tíma -
tengd an at burð. Heidegger tel ur það vera sér ein kenni manns ins að hann
fylli rým ið með öðr um hætti en til dæm is stóll í her bergi eða vatn í vatns -
glasi. „Mað ur inn tak markast ekki við yf ir borð lík ama síns“, seg ir
Heidegger. „Ef ég er hér, þá er ég hér sem mann eskja ein ung is að því til -
skildu að ég sé sam tím is þarna við glugg ann, en það þýð ir líka þarna úti á
göt unni og úti í þess ari borg, í stuttu máli að ég sé til í til tekn um heimi.
Og ef ég geng að dyr un um, þá flyt ég ekki lík ama minn að dyr un um, hel-
d ur breyti ég dvöl minni, hinni við var andi nánd minni og fjar lægð frá
hlut un um, víð átt unni og nánd inni sem þeir birt ast í.“1
Hvað fel ur þessi at huga semd í sér? Heidegger vill hvorki líta á rým ið
sem hlut læga ytri stað reynd, né held ur sem hug læga sýn. Ekki frek ar en
lík ama manns ins. „Mað ur inn hef ur ekki lík ama og er ekki lík ami, held ur
lif ir hann lík ama sín um“2, seg ir hann, og sem slík ur fyll ir hann rým ið og
tím ann með mót aðri af stöðu til hlut anna og ná ung ans. Það er ein ung is
vana hugs un tungu máls ins sem hef ur leitt okk ur inn á þá braut að greina
á milli lík ama okk ar, vit und ar og þess rým is sem lík am inn og vit und in
fylla eins og um að skild fyr ir bæri væri að ræða. Rým ið þarfn ast lík ama
manns ins til þess að verða til í tím an um með sama hætti og lík am inn þarf-
n ast vit und ar okk ar og við veru til þess að vera í rým inu sem ann að og
meira en dauð ur hlut ur eða lík.
Rendez-vous
Varla er hægt að finna hent ugri og ljós ari mynd til að skýra þessa tor ræðu
hug mynd Heideggers um sam band vit und ar, lík ama, tíma og rým is en
ólafur gíslason470 skírnir
1 Mart in Heidegger: Cor po e spazio. Oss ervazione su arte-scultura-spazio, Genúa
2000, bls. 35. Ítölsk út gáfa með frum texta á þýsku.
2 Sjá Cor po e spazio, bls. 5: Der Mensch hat keinen Körper und ist kein Körper,
sond ern lebt sein em Leib.