Saga - 2009, Blaðsíða 17

ástæðu til að velta vöngum yfir þeim erfiðleikum sem menn lenda í
þegar beita á reglum nútímastjórnsýslu um hæfni o.fl. í litlu sam-
félagi. ef til vill verða þessi vandamál meiri en svo í samfélagi framtíðar-
innar að kostirnir sem vissulega fylgja smæðinni nái að vega þau
upp.
Lærdómurinn sem má draga af hagstjórn og hagþróun 20. aldar
er sá að nauðsynlegt er að bæta mikið umræðuna um hagstjórn á Ís -
landi. Það er mikilvægur þáttur í farsælli endurreisn hagkerfisins;
það er einnig mikilvægt fyrir gangverk þess kerfis sem ætlunin er
að byggja upp því skilningur fólks á gangverki kerfisins er mikil-
vægur hluti af trúverðugleika þess og þar með skilvirkni.
Friðrik Már Baldursson, forseti viðskiptadeildar Háskólans í
Reykjavík
Því er oft haldið fram að miklar sveiflur í íslenskum efnahagsmálum
séu til komnar vegna þess að Ísland byggir á fiskveiðum; því verði
sveiflur í útflutningi og landsframleiðslu óhjákvæmilega meiri en
hjá öðrum þjóðum. Þegar grannt er skoðað kemur í ljós að þetta er
ekki rétt: Þótt tekið sé tillit til sveiflna í útflutningi og viðskiptakjörum
eru sveiflur í landsframleiðslu óeðlilega miklar á Íslandi þegar litið
er til annarra landa sem búa við svipuð ytri skilyrði. Það hefur líka gengið
illa að ráða við verðbólguna — verr en efni virðast standa til. Þetta hefur
lengi verið svo — það þarf ekki að taka hrunið haustið 2008 með í
gagnasafnið til að komast að þessari niðurstöðu. Það er því erfitt að
skrifa þennan slæma árangur á annað en slaka hagstjórn. Það náðist
að vísu mikill árangur í að lækka verðbólgu upp úr 1990, eftir þjóðar-
sáttarsamningana, en sá árangur skrifast annars vegar á samdrátt-
arskeiðið sem varaði árin 1988–1994 og hins vegar á aðila vinnu-
markaðarins; íslensk stjórnvöld komu þar sára lítið við sögu.
Samningurinn um evrópska efnahagssvæðið og opnun fjár-
magnsmarkaða um miðjan tíunda áratug 20. aldar gerðu nýjar kröfur
til stjórnvalda um aga í hagstjórn. Seðlabankinn fékk það hlutverk
að stuðla að stöðugu verðlagi, með gengi sem „millimarkmið“ eins
og það var orðað. Seðlabankinn notaði stjórntæki sín — vexti og inn-
grip á gjaldeyrismarkaði — til að halda gengi krónunnar innan til-
tekinna vikmarka. Þetta fyrirkomulag reyndist bærilega í nokkur ár,
en hafði gengið sér til húðar snemma árs 2001 þegar mikill þrýstingur
myndaðist til lækkunar á gengi krónunnar og lægri vikmörkin voru
við það að bresta.
hvaða lærdóm má draga af hagþróun og … 17
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 17