Saga - 2009, Blaðsíða 220

Athugasemdirnar sem hér hafa verið gerðar draga þó ekki úr megingildi
bókarinnar. Gunnar gerir sér grein fyrir því að Íslendingar hafi ekki „að fullu“
unnið úr þeirri stöðu sem kom upp eftir brottför Bandaríkjahers. efnahagshrunið
á Íslandi, sem átti sér stað eftir útgáfu bókarinnar, hefur þegar haft áhrif á
íslensk öryggismál. Hann bendir á að of snemmt sé að segja til um hvernig
samkomulagið við NATo um loftrýmisgæslu muni reynast og að engin
reynsla sé komin á starfsemi Varnarmálastofnunar. Hann virðist einnig hafa
séð fyrir að vandamál kynnu að koma upp í samstarfi hennar við aðrar stofn-
anir, ekki síst Landhelgisgæsluna (bls. 97). enda má fullyrða að hin stranga
og að margra dómi úrelta aðgreining „varnartengdra“ og borgaralegra verk-
efna hafi beinlínis kallað á þau. efnahagskreppan varð til þess að farið var í
að vinda ofan af sumum þeim breytingum sem gerðar voru á öryggismálum
í tíð ríkisstjórnar Geirs Haarde. Ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur lýsti yfir
áformum um að leggja niður Varnarmálstofnun í „núverandi mynd“ og færa
verkefni hennar annað innan stjórnkerfisins. Loftrýmisgæslan hefur einnig verið
í óvissu: Ákveðið var að hætta við loftrýmisgæslu Breta árið 2008 vegna
Icesave-deilunnar og þeirrar ákvörðunar Breta að beita hryðjuverkalögum
gegn Íslandi. Spánverjar hættu við loftrýmisgæslu sumarið 2009 vegna
sparnaðaraðgerða heima fyrir. og þótt Danir, Norðmenn og Bandaríkjamenn
hafi sinnt þessu hlutverki árið 2009 er framtíð loftrýmisgæslunnar óljós og
deilur uppi um mikilvægi hennar.
Umsókn Íslands um aðild að evrópusambandinu mun án efa beina sjónum
að öryggis- og varnarmálastefnu eSB. Það sama má segja um aukið samstarf
Norðurlandaþjóðanna í öryggismálum (sbr. Stoltenberg-skýrsluna) eða grann-
ríkjasamstarfið við Norðmenn og Dani. Draga má í efa þá fullyrðingu Gunnars
að grannríkjasamstarfið teljist nú þegar til fjórðu stoðarinnar í íslenskum ör-
yggismálum á eftir NATo-aðildinni, varnarsamningnum við Bandaríkin og
Schengen-samstarfi við evrópusambandið. Það er fyrst og fremst táknrænt
og engin öryggistrygging felst í því. en um það er engum blöðum að fletta að
vilji er til að auka Norðurlandasamstarfið í þessum málaflokki. Með öðrum
orðum er ástandið í öryggismálum enn í mikilli gerjun. Umræðan um norður -
slóðir hefur beint sjónum aftur að Íslandi, ekki á sama hátt og í kalda stríðinu
heldur vegna nálægðar Íslands við svæði sem gæti orðið vettvangur deilna
um framtíðaraðgang að náttúrauðlindum. og efnahagskreppan hefur ásamt
brottför Bandaríkjahers leitt til endurmats á öryggishagsmunum Íslendinga
sem enn sér ekki fyrir endann á. Rit Gunnars er þarft innlegg í þá umræðu.
Valur Ingimundarson
ritdómar220
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 220