Saga - 2009, Blaðsíða 103

kvennabaráttu og stjórnmála hefði orðið með hina mikilhæfu for-
ystukonu Bríeti á Alþingi á árunum 1918–1922.
konum virtist því ekki ætlað neitt rými í stjórnmálum, hvorki í
bæjarstjórnum né á þingi. kristín Ástgeirsdóttir sagnfræðingur hefur
útskýrt hvers vegna ráðakarlar í Reykjavík töldu sig ekki þurfa að
hafa neinar konur í framboði svo: „Ástæðurnar fyrir því að listarnir
komust upp með að hafa engar konur í framboði til bæjar stjórnar
1922 voru hugsanlega minnkandi fylgi við kvennaframboðin og trú
á að þau væru búin að vera, vaxandi áhersla á stéttastjórnmál, vax-
andi andstaða við þátttöku kvenna í opinberu lífi og vissa um að
konur myndu skila sér á kjörstað þrátt fyrir kvenmanns leysið.“35
kvennahreyfingin neitaði hins vegar að játa sig sigraða. Í stað
uppgjafar fyrir karlveldinu blés hreyfingin til sóknar sumarið 1922
á nýjum vettvangi, í landsmálunum.
Kvennabarátta og flokkavald 1922–1927
Á árunum eftir 1908 má segja að gjá hafi myndast milli þings og
þjóðar. Almenningur í landinu hafði sýnt áhuga á stjórnmálaþátt-
töku og beinu lýðræði en ráðamenn virtust fremur uppteknir af því
að finna ráð til að stöðva sókn kvenna í stjórnmálum en af þróun
lýðræðis í landinu. eftir 1915 studdu nær engir valdakarlar málstað
frjálslyndis og kvenfrelsis. kvennahreyfingin stóð á pólitískum ber-
angri, með veikara bakland og harðvítuga andstöðu feðraveldis sem
var ósammála í stjórnmálum um allt nema eitt: Framgang kvenna í
stjórnmálum varð að stöðva. Að mínu mati verður að útskýra óein-
inguna innan raða kvennahreyfingarinnar í þessu ljósi.
Allt frá síðustu áratugum 19. aldar höfðu íslenskar konur öðlast
mikla reynslu í að sameinast um meginmarkmið en láta mismun-
andi röksemdir fyrir kvenfrelsi liggja á milli hluta. Samstaða kvenna-
hreyfingarinnar kom skýrt fram í sameiginlegri áherslu á að konur ættu
sérstakt erindi á öllum sviðum þjóðlífsins. Nauðsynlegt væri að breyta
forgangsröðun í ákvörðunum á opinberum vettvangi og skipa margs
konar velferðarmálum í öndvegi. Slíkar breytingar ættu sér ekki stað
nema konur ættu sæti í öllum valdastofnunum þjóðfélagsins, m.a.
þar sem kjörnir fulltrúar sætu (í bæjar- og sveitstjórnum, í fræðslu-
nefndum, á Alþingi) og í öllum opinberum nefndum og ráðum. Auður
íslensk kvennahreyfing 103
35 kristín Ástgeirsdóttir, „kvennalistinn og landskjörið 1922“, Kosningaréttur kvenna
90 ára, bls. 79–102, hér bls. 82.
Saga haust 2009 UMBROT NOTA-1_Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2009 12:44 Page 103