Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Qupperneq 93

L e s i ð í s k u g g a h r u n s i n s
TMM 2010 · 4 93
Líkt og í fyrri bók sinni, Opnun kryppunnar kannar Oddný mörk
og snertifleti skáldskapar og fræða. Fræðin sem eru til umræðu eru
þó langt frá því að vera þau meginstraumsfræði sem flestir kynnast í
akademíunni. Gullgerðarlist og mystík hvers konar bregður víða fyrir og
á stundum grunar maður sögukonu um að sækja tilvitnanir og endur­
sagnir á sumum þeim fræðum sem hún vísar til í bókasafn líku því sem
birtist í sögunni þar sem finna má fágæt rit, jafnvel í öðrum útgáfum en
þeim sem við þekkjum útgefin, uppköst, drög og punkta sem ekki þurfa
nauðsynlega að tilheyra þeim heimi fræðiritanna þar sem allt stendur
flokkað og lyklað á sínum stað.
Hjá brúnni eftir Kristínu Ómarsdóttur segir margar sögur sem
tengjast fyrst og fremst vegna sögusviðsins. Brúin í titlinum stendur yfir
á sem rennur í gegnum óræða borg sem vekur upp allskonar hugrenn­
ingatengsl við evrópskar bókmenntaborgir, Jeanette Winterson og ekki
síst Franz Kafka. Andrúmsloftið er miðevrópskt en þó dylst engum að
sagan talar líka til samtímans með áhrifamiklum hætti.
Í síðustu skáldsögu Kristínar, Hér, sem kom út 2004 þéttist sagan um
afmarkaðan heim og samband tveggja einstaklinga. Hér er allt annað
uppi á teningnum. Út frá meginsögunni um ballerínuna Maríu sem
hefur þann starfa á daginn að gæta barnshafandi prinsessu kvíslast
óteljandi litlar sögur úr borginni. Hér er Kristín í essinu sínu, fantasían á
það til að taka völdin en jafnvel þegar lýst er athöfnum eða fólki sem gæti
virst hversdagslegt er það gert í undirfurðulegum tón sem er einstakur
fyrir Kristínu. Þótt Hjá brúnni sé að þessu leyti líkari fyrri skáldsögum
Kristínar á hún annað sameiginlegt með síðustu skáldsögu hennar:
Undirtónn þessarar sögu er grafalvarlegur, pólitískur og siðferðilegur.
Yfir borginni vofir ógn alræðis og eftirlits sem smám saman tekur
yfir líf íbúanna. Stjórnendur borgarinnar og ekki síður listamennirnir
sem byggja hana verða ýmist samdauna þessu kerfi eða fórnarlömb
þess, margar sagnanna má augljóslega lesa sem innlegg krufningu á
nýliðnum atburðum í samfélagi okkar, mismikla meðvirkni listamanna
og þeirra sem standa áttu vörð um gagnrýna hugsun á tímum góðæris
og útrásar.
Kreppa, kreppa!
Nokkrar skáldsögur takast beint á við fjármálahrunið og afleiðingar
þess. Hér er ég einkum að hugsa um fjórar skáldsögur eftir fjóra unga
karlmenn og eina ferðasögu, sömuleiðis eftir ungan karlmann.
Vormenn Íslands eftir Mikael Torfason, Bankster eftir Guðmund