Tímarit Máls og menningar - 01.11.2010, Blaðsíða 96

J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
96 TMM 2010 · 4
ferðabók Huldars, reynsla hans sem ferðamanns og ferðabókarhöfundar
er hér orðin hluti af sjálfsmynd hans og er jafnharðan dregin í efa. Þekk­
ing og reynsla eru ekki bara notadrjúg við að skipuleggja ferðalagið og
rata um ókunnar slóðir heldur snýst hún líka fljótt upp í ákveðinn hroka
sem sögumaður flýtir sér að gera lítið úr.
Þótt ferðalangurinn sé kunnuglegur verður það sama ekki sagt
um þær Færeyjar sem birtast í bókinni. Fyrir þann sem þekkir Þórs­
höfn sæmilega og jafnvel minni staði – undirritaður þykist t.d. þekkja
aðeins til í Vestmanna eftir nokkurra vikna dvöl þar fyrir rúmum
áratug – verður lýsingin á lífi Huldars og ferð um eyjarnar furðu
sjaldan kunnugleg, enda lýkur sögunni svo að lesandinn getur ekki
verið fullkomlega viss um að ferðin hafi nokkurn tíma verið farin. Þær
grunsemdir varpa síðan nýju ljósi, eða skugga, yfir söguna alla. Er ferða­
langurinn að blekkja okkur? Eru skrifin fölsun? Og ef svo er – hvað segir
það þá um aðrar ferðasögur?
Gæska Eiríks Arnar Norðdahl fjallar um Ísland sem ekki er til,
mögulegt Ísland sem hefði getað sprottið úr öðru hruni í öðrum heimi.
Þetta Ísland er kannski betra en það sem við sitjum uppi með, kannski
verra.
Sagan lýsir hruni og afleiðingum þess, en ekki okkar hruni. Því
Íslandi sem lýst er í Gæsku er að vísu stjórnað af pungrottum á ýmsum
aldri fyrir byltingu, og í fyrsta hluta sögunnar er því lýst hvernig þeir
marsera jakkafataklæddir til kirkju og þingsetningar með trúðklæddan
forseta í broddi fylkingar og tilheyrandi preláta kirkjunnar næsta í
röðinni. En þrátt fyrir þessi líkindi með Íslandinu sem lýst er í sögu
Eiríks og okkar eigin Íslandi er hér ýmislegt sem vekur furðu, konur
kasta sér niður úr háhýsum og lifa af, mótmælendum er skolað út í
Reykjavíkurtjörn og alla söguna logar eldur í Esjunni. Logandi fjallið
minnir nokkuð á aðstæðurnar í Sælir eru einfaldir eftir Gunnar Gunn­
arsson þar sem eldur í Kötlu brennur meðan Reykjavík liggur í Spænsku
veikinni og heimur persónanna hrynur smám saman. Fleira í sögunni
gefur samanburði við þá sögu undir fótinn.
Hér er sem sagt fengist við alvarleg málefni, hrun, byltingu og nýtt
samfélag. En sagan er, sérstaklega framan af, uppfull af ólíkindalátum
og fjöri. Persónunum og athöfnum þeirra er stundum lýst í hálfkæringi,
stundum í fúlustu einlægni, oft og tíðum grunar maður söguhöfund
um að vera gegnumírónískan, öðrum stundum verður frásögnin allt að
því naív í einlægni sinni. Þeir sem þekkja fyrri skrif Eiríks, bæði ljóð,
skáldsögur og greinar vita að hann er fádæma stílisti og hefur fjölmargar
stíltegundir á valdi sínu. Stíllinn á Gæsku er bæði fjölbreyttari og þrótt­