Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 7

„ E i n s o g h ú n g æ t i s t o k k i ð ú t ú r o r ð u n u m …“
TMM 2018 · 4 7
Nú, skólpið úr fötunni í f lýti! Á borðið
svo fleygi ég diskunum hröð.
Fyrst vandkvæði dagsins, svo vandamál þitt.
Það virðist mér náttúrleg röð.
Meðan aðrir snæða notar hún tímann til að tala við skáldskapargyðjuna
um skáldskap og skáldskaparhefð, í ljóðinu myndhverfð sem búningur
gyðjunnar. Það eru nefnilega ekki bara húsverkin sem hindra heldur einnig
úr sér gengin (karlleg) hefðin. „Ég skemmti mér við það, / að skammta þér
formið / skoplega margþvælt og snjáð,“ segir hún og óskar sér nýs og annars
búnings en þess sem hefðin hefur sniðið. Í þeirri hefð er ekki pláss fyrir dag-
legt líf kvenna og skáldkonan neitar gyðjunni um fylgd:
Víst horfirðu á mig með ásökun, gyðja,
en uppþvottur bíður mín nú.
Ég ber til þín hug, þótt ég svaraði synjun,
er samfylgdar leitaðir þú.2
Skáldskapargyðjan er erfitt tákn fyrir konur, skapað af körlum, og að henni
genginni spyr skáldkonan:. „Og hvað svo um ljóðið mitt litla?“ Og hún svarar
sér sjálf. Ljóðið hennar litla „logar á eldgömlum kveik, / sem mæðurnar
brugðu“ og þar „hvarflar“ það í horninu hennar „hitað af mæðranna glóð“.
Strax í þessum fyrstu ljóðum má sjá togstreituna milli inni og úti, heim-
ilisins og heimsins, skyldustarfa og skáldskapar, kvenna og karla, sem á eftir
að einkenna höfundarverk Jakobínu, með spurningum, þögnum og þanka-
strikum sem knýja til eftirtektar og umhugsunar.
Í nýlegri bókmenntasögu er því haldið fram að í verkum Jakobínu sé kynið
undirskipað stéttarstöðu, ályktun sem erfitt er að taka undir, enda ekki færð
fyrir henni sannfærandi rök.3 Í öllum verkum sínum fjallar Jakobína mjög
um samskipti kynjanna og stöðu kvenna, jafnvel þótt karlar séu í nokkrum
þeirra sögumenn og/eða aðalpersónur. Þannig eru það konur og átök þeirra
við karlveldið, hvort heldur er í birtingarmynd eiginmanna, feðra, sona,
bræðra, lækna, presta eða annarra fyrirbrigða, sem bera uppi textann frá
upphafi til enda.4
Ég hrópa mitt ljóð út í húmið
Sín fyrstu verk birti Jakobína í tímaritum undir dulnefninu Kolbrún.5 Að
þessu ýjar hún í viðtali við N. Ó. í Þjóðviljanum 27. júní 1953.6 Er þetta fyrsta
blaðaviðtalið sem haft er við Jakobínu og ekki tilviljun að það er að frum-
kvæði konu. Tilefnið er þrjú kvæði sem Jakobína hafði þá nýlega birt undir
nafni og vakið höfðu mikla athygli, „Morgunljóð“ í Rétti, 1. hefti 1952, „Hvað
mun dreyma“ í Þjóðviljanum 19. maí 1953 og „Ísland frjálst“ í Þjóðviljanum
21. júní 1953, öll eldheit baráttuljóð gegn her í landi. Þegar blaðakonan spyr
TMM_4_2018.indd 7 6.11.2018 10:22