Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 55

„ Þa ð a ð s k r i fa b æ k u r
TMM 2018 · 4 55
fyrirmyndir – sem ég á einhvers staðar hérna, hann varð á endanum rosalega
langur. Á honum er reitt fólk og sárt fólk og narsissistar úr öllum stéttum og
alls staðar að úr heiminum. Út frá þessum lista sankaði ég svo að mér lesefni
– í hillunni er allt frá ævisögu Axl Rose og Dangerous eftir áðurnefndan Milo
Yiannopoulus yfir í Myru Breckinridge, ljóðasöfn transfólks og fræðibækur
um troll, kynlíf, nauðganir, trans og ídentítet. Ég sanka yfirleitt að mér bara
öllu sem ég finn sem tengist eitthvað því sem ég er að skrifa – og lifi síðan
við frekar strangt mataræði í bókmenntum, að minnsta kosti á intensífustu
köflunum, og les þá ekkert sem kemur málinu ekki við. Þetta þættu senni-
lega ekki góð vinnubrögð fyrir fræðimann, svona manískt grúsk hingað og
þangað, en þau henta skáldi ágætlega.
Við upplifum Hans Blævi ekki sem fórnarlamb, þrátt fyrir að vera á skjön
við normið. Þannig getur lesandinn reiðst hánum, fundist hán illa innrætt
og vont. Og á sama hátt, með því að taka valdið til sín og leika aldrei fórnar-
lambið, er hán orðið að skotmarki. Hans Blær er ekki öruggt, þótt hán sé
kjaftfort, og hán er jafnvel svolítið hrætt þegar sagan hefst.
Mér finnst hán ekki vera illt, þrátt fyrir allt. Hán er sannarlega leitandi
og kannski má segja að hán sé djarft og óhrætt – en aftur á móti hlýtur
hegðun hánar að byggjast á því að finnast hán þurfa að vera sterkt, eldfimt
og ósigrandi. Skothelt. Og ef þér finnst þú þurfa að vera ósigrandi, þá hlýtur
einhver ótti að bærast innra með þér. Eða hvað?
Hvernig hugsar þú um þetta með að taka valdið og vera skotmark? Erum
við alltaf að troða einhverjum um tær með því að taka pláss?
Hans Blær er ekki illt en hán gerir illa hluti. Uppásnúningurinn um
heimskuna í Forrest Gump – „stupid is as stupid does“ – á upprunalega
við um illskuna. Illskan er að gera illa hluti og maður skilgreinir sjálfan sig
með gjörðum sínum. Hins vegar er ekkert okkar neitt eitt og við eigum ekki
skilið að vera smættuð niður í verstu augnablik lífs okkar, það versta sem við
höfum gert, frekar en við eigum skilið að láta einsog bestu hliðar okkar séu
þær einu sem máli skipta. Hans Blær er illt þegar hán gerir illt og gott þegar
hán gerir gott – og stundum meinar hán vel en gerir illt og öfugt. Við lifum
á þannig tímum – í alls kyns uppgjörum – að fólki finnst þægilegast að hafa
skýrar markalínur. Þeirra getur verið þörf í ákveðnum tilgangi en þá er samt
gott að halda því til haga að þær útskýra ekki nema eitt örlítið horn heimsins
– og skilgreini maður einhvern sem illan er hætt við að sá einstaklingur fari
sjálfur að álíta sig illmenni. Og hvað gera illmenni – þau fremja illvirki.
Hans Blær fæðist á skjön – minna en hán heldur, en samt á skjön – við
vænt ingar heimsins og er þar með fengið tiltekið hlutverk í heiminum sem
já, óttast hið frábrugðna. Hán er sérstakt en má það ekki – hán á að þegja um
„ástand“ sitt. Hánum stendur bara til boða að lifa eftir borgaralegum reglum
eða lúta reglum jaðarhóps sem hán veit ekki einu sinni hvernig lítur út. Í öllu
TMM_4_2018.indd 55 6.11.2018 10:22