Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 11

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 11
„ E i n s o g h ú n g æ t i s t o k k i ð ú t ú r o r ð u n u m …“ TMM 2018 · 4 11 Önnur jákvæð kvenmynd við hlið þeirrar sem stekkur út úr orðunum er hin neitandi kona sem Jakobína hefur fundið í sögu eftir norska rithöfundinn Agnar Mykle. Þessi saga, „Viltu sverja?“, fjallar um karl á fimmtugsaldri sem á í sífelldu brasi við konur sem neita. Þær neita að þýðast hann nema hann sverji þeim ástareið. Þá fyrst láta þær undan, samt enn með neitun á vörum: nei, nei, nei. 21 Mótmyndir Konurnar í sögum Jakobínu gera ekki uppreisn, en það gerir hún fyrir þeirra hönd með því að sýna aðstæður þeirra, og ekki síst þá meðferð sem þær verða að sæta vegna valdbeitingar karla. Oft eru þetta gamlar konur eða veikar. Í „Vegurinn upp á fjallið“ í samnefndu smásagnasafni frá 1990 kemur týndi sonurinn í heimsókn til gamallar móður sinnar, aðeins til að hafa af henni landið, bæjarfjallið, fyrir radarstöð hersins. Samtalið fer fram í eldhúsi meðan móðirin útbýr hádegismat handa syninum. Eins og fleiri konur í sögum Jakobínu reynir hún að neita, að gera uppreisn í orðum, en það er ekki til neins, sonurinn hótar eignartöku. „Skilurðu mig?“ segir hann og talar niður til hennar. Hún svarar ekki, á allt í einu annríkt, „skurkar í pottum, gengur erfiðlega að finna þá réttu“. Hún reynir sem sagt búsáhalda- byltingu, en allt kemur fyrir ekki. Sonurinn heldur áfram fortölum sínum við undirleik pottanna, þar til móðirin tekur fram í fyrir honum með nístandi neyðarópi: „Nei […] aldrei, vil það ekki.“22 Svipað er að segja um hrikalega lýsingu á valdbeitingu í „Hann mælti svo fyrir –“ í sömu bók. Þar liggur konan á sæng, nýbúin að fæða veikburða barn, þegar faðir þess nánast tekur hana, móðurina, táknrænt af lífi. Þannig einkennist texti Jakobínu af mót- myndum, umsnúningi hefðbundinna lýsinga,23 og oftar en ekki afbyggingu karlmennskunnar, „hins ráðandi kyns í Mannheimi“.24 Um þetta fjallar m.a. Snaran frá 1968, þar sem hinn óáreiðanlegi, óðamála og meðvirki sögumaður segir í löngu máli frá nauðgun systur sinnar sem hann hefði getað komið í veg fyrir, en gerði ekki, og réttlætir fyrir þöglum viðmælanda. Þessi karlkyns sögumaður talar við annan sem er viðstaddur. Öðru máli gegnir um konur sem „tala inn í hug sinn“. Frá þessari aðferð segir Jakobína í viðtali, svo seint sem 1988, og tekur dæmi af sögunni „Lífshætta“ í Sjö vindur gráar frá 1970 þar sem kona segir frá samskiptum sínum við gamla vinkonu: Ég notaði töluvert eintal. Snaran er á vissan hátt eintal og þó ekki því viðmælandinn er alltaf nærstaddur. Sögumaður tekur alltaf upp hluta af því sem viðmælandinn hefur sagt og leiðir út frá því, en þetta form hentaði söguefninu og mér mjög vel. Eintalið er mun hreinna í smásögunni Lífshætta. Þar talar kona inn í hug sinn um heimsókn, sem hún hefur fengið og viðmælandinn er hvergi nærstaddur. Þessa sögu hefði verið hægt að skrifa í samtalsformi, en ég kaus að hafa þetta svona.25 TMM_4_2018.indd 11 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.