Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 91

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 91
F y r i r h ö n d A f r í k u TMM 2018 · 4 91 Þá vísaði ég til bókar sem þar til fyrir skemmstu var talin fyrsta íslenska skáldsagan og hefði þar með búið til sögulega fjarlægð frá verkinu því Piltur og stúlka kom út árið 1850. Í þeirri bók er ekkert óskyldur sögumaður, alvitur og ágengur, og bókin hefst á ekki ósvipaðan hátt, þ.e. með því að draga upp mynd af fólkinu í sveitinni og siðum þess. Ef ég bæri þessar bækur saman og fyndi með þeim samhljóm líkti ég bók Achebes við fyrstu tilraunir Íslendinga til að skrifa skáldsögur. Á það sama við um Allt sundrast? Nei, hún var ekki fyrsta nígeríska skáldsagan. Hún kom út árið 1958 en um það leyti var mikil gróska í skáldsagnagerð á Vesturlöndum. Það ár gaf Truman Capote út bókina Breakfast at Tiffany’s, auk þess sem Graham Greene, Jack Kerouac, Margaret Duras og Carlos Fuentes sendu frá sér bækur. Árið eftir gefur Günter Grass úr Blikktrommuna, Alan Sillitoe The Loneliness of the Long- Distance Runner, Isaac Bashevis Singer Töframanninn frá Lublin, William S Burroughs gefur út Naked Lunch og Laurie Lee Cider with Rosie. Árið áður en Allt sundrast kemur út gefur Halldór Laxness út Brekkukotsannál og árið 1960 gefur Harper Lee út bókina To Kill a Mockingbird, sem fjallar um stöðu svartra eins og Allt sundrast. Þetta er það vestræna samhengi sem bókin kemur inn í og því er ekki að neita að hvað formgerð og miðlunarleiðum við- kemur virðist bókin á allt öðrum stað en áðurnefndar skáldsögur. Kannski á það að einhverju leyti við því að bókin gerist jú um aldamótin 1900. Hvað ef ég nú segi að Allt sundrast minni mig á ástralskar frumbyggja- bókmenntir? Frumbyggjar Ástralíu hafa líka reynt að tileinka sér vestræna sagnagerð. Sumir þeirra hafa þó sagt að þeir hafi svo dramatískum atburðum að miðla að þeir þurfi ekki að skálda og það stendur heima, sögur þeirra eru álíka dramatískar og skáldsögur þótt þær séu sannsögulegar. Við sjáum þetta að einhverju marki í Allt sundrast líka: Achebe sagðist vilja uppfræða fólk um samfélag sitt, tók það hlutverk jafn alvarlega og vísindamenn.5 Í fyrsta hluta bókarinnar lýsir hann siðum og heimssýn igbóa, m.a. með því að nýta sér orðskviði. Þetta er stundum svolítið þunglamalegt hjá honum á nútímamæli- kvarða að því leyti að hann vill svo augljóslega koma þessum fróðleik að, þó að hann geri sér reyndar far um að smíða sviðsetningar utan um hann. Sviðsetningarnar koma framvindunni bara mismikið við. Um leið er þessi uppfræðsla partur af því mikilvæga erindi sem bókin átti við umheiminn á sínum tíma og á reyndar enn. Það helgast af þeim afríentalisma sem ég gat um áðan og er enn við lýði; í nýlegu bloggi um þetta mátti lesa að meira bull hafi verið skrifað um Afríku en nokkuð annað undir sólinni.6 Achebe fannst sem sagt að hann þyrfti að svara þessu bulli með skáldsögu, bulli sem stundum var í formi skáldsagna eftir virta höfunda á borð við Joseph Conrad. Það var vel til fundið að því leyti að skáldsagan er líklegri til að verða lesin en einhver staðreyndasteypa eins og reyndin varð. Þó að okkur finnist nú til dags hall- ærislegt að nota skáldsögu sem fræðslurit – í ritlistarhandbókum nútímans er fólk beinlínis varað við því – þá var þörfin örugglega mjög mikil á sjötta TMM_4_2018.indd 91 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.