Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 130

U m s a g n i r u m b æ k u r
130 TMM 2018 · 4
Að sjá fegurðina í alvöru heiminum er
náttúrlega sérlega dýrmætur eiginleiki.
En ef danskösin á reykvískri krá korter í
þrjú verður eina birtingarmynd „alvöru
heimsins“ er kannski vandi á höndum.
III
Persónulýsing og afhjúpun Maríu, sem
og tíðarandamyndin af djammmenn-
ingu reykvískra eilífðarunglinga, eru
þau viðfangsefni Jónasar Reynis sem les-
andi verður fyrst og mest var við í Milli-
lendingu. En það er ýmislegt fleira í
gangi. Það er til dæmis ómaksins vert að
lesa þessa sögu sem einhvers konar svar
eða tilbrigði við The Catcher in the Rye
eftir J.D. Salinger. Tvær eyðimerkur-
göngur ráðvilltra ungmenna um næsta
ólíka borgarfrumskóga. Í báðum sögun-
um eilítill varnarræðutónn í sögumönn-
unum sem færir höfundarnir láta „koma
upp um sig“. Bæði María og Holden
Caulfield eru talsvert verr stödd í tilver-
unni en þau kæra sig um að horfast í
augu við.
Eins getur verið gaman að hugsa um
Íslandsheimsókn Maríu sem „Quest“ eða
„för“, formgerð úr goðsögum og ævintýr-
um þar sem sagt er frá raunum sem
söguhetja ratar í við að vinna afrek; finna
fjársjóð, bjarga einhverjum úr háska eða
endurheimta glataðan dýrgrip. Jafnframt
velkist sennilega enginn lesandi í vafa
um að þessi för mun mistakast. Það er
erfitt að ímynda sér útgáfu sögunnar þar
sem María kemur litum Karls Kvaran
óskemmdum til föður síns, eftir fórnir og
mannraunir. Andhetjur vinna ekki
hetjudáðir, nema þá óvart.
Nákvæmlega hvernig litatúpum mál-
arans reiðir af er síðan bæði óvæntur og
eftirminnilegur hápunktur sögunnar og
leiðir okkur að einni hlið enn sem hægt
er að skoða sögu og vanda Maríu út frá:
myndlistinni.
Nafn Karls Kvaran er væntanlega
ekki valið af tilviljun úr lista yfir
íslenska myndlistarmenn á Wikipediu.
Eigandi litanna sem allt snýst um er
einn þekktasti og mögulega einarðasti
fulltrúi strangflatarmálverksins; þar
sem geómetrískt samspil lita og forma er
með öllu slitið úr samhengi við heim-
inn. Merkinguna er einungis að finna í
samtali skoðandans við verkið sjálft. Ef
við teygjum þá hugmynd til rökréttra
endimarka má jafnvel segja að merking-
una sé í raun að finna í litunum sjálfum,
innan í túpunum sem María á að sækja.
Undir lokin, þegar djammferð Maríu
er að ljúka á dapurlegan og fyrirsjáan-
lega dæmigerðan hátt með innihalds-
lausum og hálf-ósamþykktum kynmök-
um við ókunnugan strák á Stúdenta-
görðunum, rifjast upp fyrir henni
áhrifarík listreynsla. Þar stendur hún
frammi fyrir ókláraðri mynd Adolphs
Menzel af Friðriki mikla að ávarpa hers-
höfðingja sína fyrir orrustu. Engan
Friðrik er samt að finna á myndinni, þar
sem hann ætti að vera er striginn auður.
María samsamar sig bæði með málaran-
um, sem þrátt fyrir yfirburðatækni sína
hefur gefist upp, og ekki síður hershöfð-
ingjunum sem standa þarna til eilífðar-
nóns: „Horfa bara á auða manneskju.
Og vera að bíða eftir að hún segi þeim
hvað þeir áttu að gera.“ (171)
Sjálf átti hún áður ekki í neinum
vandræðum með að fylla eyðurnar
merkingu:
Þegar ég var lítil gat ég setið við eld-
húsborðið og málað og skrifað og gert
alls kyns bull án þess að pæla í hvað ég
væri að gera. Gat alltaf ímyndað mér
mynd sem var miklu flottari en sú sem
ég teiknaði. Teiknaði alltaf bara forljóta
spýtukalla og krass eins og krakkar gera
en sá svo fyrir mér kastala og síki og
krókódíla og alls konar ævintýri út úr
teikningunni. Einhverja hunda og morð-
TMM_4_2018.indd 130 6.11.2018 10:22