Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 93

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 93
F y r i r h ö n d A f r í k u TMM 2018 · 4 93 með því að skrifa á igbó þó að það sé ekkert smámál, talað af 18 milljónum í Nígeríu, en eflaust lítill áhugi á að þýða bókmenntir á því máli yfir á ensku á þessum tíma. Fyrsta skáldsaga á igbó er sögð hafa komið út árið 1933 og hún var að vísu þýdd yfir á ensku8 en ekki margt annað. Achebe tjáði sig líka um það í ræðu og riti að eitt af því góða sem nýlenduherrann hefði fært þjóðum á borð við Nígeríu væri tungumál sem sameinaði; í Nígeríu einni eru töluð yfir 500 tungumál svo sameiginlegt tungumál hefur jú verið einhvers virði. Achebe hafði reyndar samviskubit yfir að svíkja móðurmálið en fannst ávinningurinn réttlæta það. Hann vildi gera enskri tungu kleift að ná utan um reynsluheim hans líka og til þess yrði að nota enskuna, þá fyrst væri hægt að laga hana að afrískum veruleika;9 þetta eru nokkurn veginn sömu rök og Englendingar höfðu um landnám enskunnar í Ástralíu, hún yrði smátt og smátt að eins konar áströlsku við það að vera töluð í nýjum heimkynnum. Achebe gerist því þýðandi í vissum skilningi, menningarþýðandi, spurn- ingin er bara hversu góður þýðandi hann er. Í máladeildum þykir við hæfi að kenna námskeið um bæði mál og menningu; þar hefur Achebe vissulega staðið vel að vígi. B. Eugene McCarthy hefur bent á að Achebe hafi reynt að endurskapa hrynjandi igbó í enska textanum. McCarthy heldur því fram að í textanum megi finna merki þess að Achebe líki eftir munnlegri sagnahefð með endurtekningum og fyrirsjáanlegum mynstrum. Hrynjandi sé sér- staklega áberandi í afrískri sagnamenningu. Með þessu hafi Achebe skapað einstakan enskan texta og gert öðrum kleift að skilja þótt þeir tali ekki mál þeirra sem fjallað er um og vísar þar í orð Achebes sjálfs.10 Til að varpa frekara ljósi á þetta mætti spyrja: Hvað ef Laxness hefði skrifað Íslandsklukkuna á ensku? Íslandsklukkan hefur vissulega verið þýdd á ensku en hefði hún verið eins ef Laxness hefði skrifað hana beint á ensku? Þegar maður skiptir um tungumál breytist markhópurinn, maður skrifar þá oftast fyrir annan hóp sem hefur önnur viðmið, annars konar þekkingu. Það breytir alltaf nálgun manns; þetta er eitt af grundvallaratriðum allra ritstarfa. Auk þess er áhaldið annað; það skiptir máli hvort maður slær með orfi eða sigð, maður ber sig ekki eins að. Það skiptir líka máli hvort málið sem ritað er á er tillært eða hvort maður er alveg tvítyngdur. Ef það er tillært geta höfundi verið settar vissar skorður þó að Achebe hafi gert lítið úr því og bent á að margir afrískir höfundar hafi skrifað frambærilegar bókmenntir á ensku þótt hún væri ekki móðurmál þeirra (í framhjáhlaupi nefnir hann líka hinn umdeilda Conrad í því sambandi).11 Það er þó mjög líklegt að Íslandsklukkan hefði orðið tals- vert öðruvísi ef Laxness hefði skrifað hana á ensku eða dönsku. Það er líka augljóst að Achebe skrifaði Allt sundrast ekki fyrir igbóa eina og kannski síst fyrir þá; hann skrifaði hana fyrir aðra Nígeríumenn, aðra Afríkumenn og þó einkum fyrir heiminn. Af þeim sökum hefur honum væntanlega þótt ástæða til að skýra eitt og annað í menningu igbóa. Þess verður þó að geta að þegar Achebe skrifar bók sína er liðin hálf öld frá því að igbóamenningin TMM_4_2018.indd 93 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.